Toshkent moliya instituti sh. H. Tashmatov, X. S. Asatullayev, Z. G. Allaberganov


nazariyasi» (1936) kitobidir. 1940-yilda «Urush xarajatlarini qanday



Download 3,72 Mb.
Pdf ko'rish
bet157/233
Sana01.08.2021
Hajmi3,72 Mb.
#134878
1   ...   153   154   155   156   157   158   159   160   ...   233
Bog'liq
Ш.Ташматов. Иктисодий таълимотлар тарихи

nazariyasi» (1936) kitobidir. 1940-yilda «Urush xarajatlarini qanday 
qoplash  mumkin»  degan  kitobi  ham  nashr  etildi.  Bu  asarlardagi  bosh 
masala  kapitalizmni  oqlash,  uning  inqirozlarsiz  rivojini  ta‘minlashning 
abadiyligini isbotlashga urinishdan iborat edi. Uning yaratgan nazariyasi 
iqtisodiyot ta‘limotlari tarixida alohida o‗rin egallaydi va bu o‗ziga xos 
inqilob bo‗lib, hozirgi davrda ham ahamiyatlidir. Keyns asosiy asarining 
boshidayoq klassik maktabga qarshi ekanligini bayon etdi.  
Keyns  ta‘limotining  asosiy  va  yangi  g‗oyasi  shuki,  bozor  iqtisodiy 
munosabatlari  tizimi  mukammal  va  o‗z-o‗zini  avtomatik  ravishda 
tartibga  sola  olmaydi.  Shu  sababli  maksimal  darajada  bandlikni  va 


239 
iqtisodiy  o‗sishni  faqat  davlatning  iqtisodiyotga  faol  aralashuvi 
ta‘minlay  oladi.  Bu  ish  davrida  amaliy  iqtisodiyotdagi  konkret  ahvol 
bilan chambarchas bog‗liq edi. Yetakchi olimlarning ta‘kidlashicha (J.K. 
Gelbreyt, M.Blaug) firmalar, monopoliya va oligopoliyalar faoliyatidagi 
tengsizlik nisbatan kichik doiradagi odamlarning faoliyati bilan bog‗liq, 
bu  tengsizlik  prinsipida  davlatning  aralashuvi  bilan  tuzatilishi  mumkin 
edi.  
Aslida  u  iqtisodchi  Alfred  Marshallning  -  Kembridj  maktabining 
davomchisidir, 
ammo 
yondashuv 
boshqacha. 
Asosiy 
nazariy 
muammolar  qiymat,  kapital,  ish  haqi  va  boshqalar  bo‗yicha  asoslanadi. 
A.Marshall  psixologik  omillarning  ustunligiga  ishonadi  va  qiymatning 
mehnat  nazariyasini,  qo‗shimcha  qiymatni  inkor  etadi,  uni  ishlab 
chiqarish  omillari  konsepsiyasi  bilan  almashtiradi.  Keyns  kapitalizm 
bozor iqtisodiy illatlarini to‗g‗rilash uchun davlatning iqtisodiyotga faol 
aralashuvi  tarafdori  bo‗lib  chiqdi.  Vaholanki,  avvalgi  olimlar  (klassik 
maktab)  buni  inkor  etganlar  va  inqirozni  tasodifiy  voqea,  deb 
hisoblaganlar.  Avvalgi  tadqiqotchilardan  farqli  ravishda  «samarali 
talab»ni,  ya‘ni  iste‘mol  va  jamg‗arishni  birinchi  o‗ringa  qo‗yadi. 
Yuqorida qarab chiqilgan iqtisodiy ta‘limotlardan biri - merkantilizimda 
davlatning iqtisodiyot (siyosat)ga aralashuvi talab etiladi, proteksionizm 
iqtisodiy siyosati shuni talab etadi. J.M.Keyns u yaratgan konsepsiyaga 
merkantilistlarning ta‘sirini imkor etmaydi. Ikkala ta‘limotdagi umumiy 
g‗oyalar quyidagilardan iborat:  
Mamlakatda  pul  massasini  ko‗paytirish  uchun  intilish  (pulning 
qadrini  biroz  pasaytirish)  va  shunga  muvofiq  ssuda  foizini  kamaytirish 
va ishlab chiqarishga investitsiyalarni qo‗yishni rag‗batlantirish vositasi 
sifatida,  baho  (narx-navo)lar  oshuvini  qo‗llash  (savdo  va  ishlab 
chiqarishni  rag‗batlantirish  usuli  sifatida),  pulning  yetishmasligi 
ishsizlik  sababi,  deb  tan  olinishi.  Iqtisodiy  siyosatning  milliy  (davlat) 
xarakteriga  ega  ekanligi  tushuniladi.  U  tadqiqotning  makroiqtisodiy 
uslubini, ya‘ni makroiqtisodiy ko‗rsatkichlar bo‗lgan milliy daromad va 


240 
jamg‗armalar  o‗rtasidagi  bog‗lanish  va  nisbatlarni  tadqiq  qilish 
g‗oyasini ilgari surdi. Bu tadqiqot usuli o‗z davrida fiziokratlar (F.Kene, 
A.Tyurgo) K.Marks tomonidan qo‗llanilgan Keynsgacha mikroiqtisodiy 
yondashuv,  ya‘ni  alohida  xo‗jalik  obyektlari  bo‗lgan  firmalar 
iqtisodiyotini  tahlil  etish  rasm  bo‗lgan  edi.  Firmaning  rivoji  millat, 
mamlakat  ravnaqi  bilan  bir,  deb  qaralar  edi.  Asosiy  e‘tibor  umumiy 
iqtisodiyotga  emas,  balki  firmaga  qaratilgan  edi.  Keyns  ta‘limoti 
iqtisodiy  siyosat  bilan  chambarchas  bog‗liq.  Agar  Marks  kapitalistik 
tizimning  yemirilishini  bashorat  qilgan  bo‗lsa,  Keyns  kapitalizm 
muhandisi  sifatida  uni  ta‘mirlash  yo‗lini  aniqlab  berdi.  Davlat 
tomonidan  rag‗batlantiraladigan  talab  «samarali  talab»  konsepsiyasi 
ilgari suriladi.  

Download 3,72 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   153   154   155   156   157   158   159   160   ...   233




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish