Toshkent moliya instituti sh. H. Tashmatov, X. S. Asatullayev, Z. G. Allaberganov

“Iqtisodiy  ta‟limotlar  tarixi”  fanining  o„rganish  predmeti  – 
iqtisodiy  jarayonlarga  bo‗lgan  iqtisodiy  qarashlar  evolyutsiyasi, 
iqtisodiy g‗oya va nazariyalarning shakllanish, rivojlanish qonuniyatlari 
va ularning almashinuvining tarixiy jarayoni hisoblanadi.  
Iqtisodiy  ta‘limotlarning  vujudga  kelishi  va  rivojlanishi  tahlili 
yozuv ixtiro qilingan quldorlik davrdan boshlab ijtimoiy taraqqiyotning 

---

15 
barcha  tarixiy  jarayonlarini  hamda  barcha  tarixiy  davrlarni  o‗z  ichiga 
oladi. 
Iqtisodiy  ta‘limotlar  bilan  jamiyat  iqtisodiyoti  bevosita  bog‗liq. 
Jamiyatning  rivojlanishida  uning  ahamiyati  beqiyosdir.  Iqtisodiy 
ta‘limotlar  iqtisodiy  jarayonlarni  to‗g‗ri  aks  ettirish,  ularga  faol  ta‘sir 
ko‗rsatish  orqali  ijtimoiy  taraqqiyotning  tezlashishiga  ta‘sir  ko‗rsatadi. 
Hammaga  ma‘lumki,  ko‗pchilik  konsepsiyalar  (masalan,  yangi  klassik 
yoki  keynschilik)  davlatlarning  iqtisodiy  dasturlari  asosi  hisoblanib 
kelindi. 
Iqtisodiy  ta‘limotlar  tarixiy  rivojlanish  jarayoniga  muvofiq  tarzda 
o‗rganiladi.  Shu  bilan  birga  bir  narsani  qayd  qilib  o‗tish  kerakki, 
iqtisodiy  ta‘limotlar  tarixi  zamonaviylikka  yo‗naltirilgan.  Bu  ko‗rib 
chiqilayotgan  muammolarning  hozirgi  kundagi  dolzarbligi  bilan 
ifodalanadi.  O‗tgan  davr  iqtisodiy  ta‘limotlari  tahlili  ehtiyojlarni  to‗la 
qondira  olmaydi,  qolaversa,  bunday  tahlillar  faqat  tarixiy  jarayonlarni 
o‗rganish uchun amalga oshirilmaydi. Albatta, bugungi kunning dolzarb 
muammolarini  to‗la  hal  etishda  o‗tgan  davr  iqtisodchilaridan  tayyor 
javob  topish  qiyin,  ammo  o‗tgan  donishmandlarning  fikr-mulohazalari 
hozirda  va  kelajak  to‗g‗risida  to‗g‗ri  xulosa  chiqarish  va  yangi 
g‗oyalarni  yaratish  uchun  imkon  beradi.  Zero,  tarixiy  tajriba  shunisi 
bilan  ham  qimmatlidir.  Tarixiy  o‗tmishni  bilish  hozirgi  davr  ibtidosini 
yaxshiroq tushunishga yordam beradi. 
―Iqtisodiy  ta‘limotlar  tarixi‖  fanini  o‗rgangach,  iqtisodchi 
mutaxassislar  eng  avvalo,  jahon  iqtisodiyoti  va  milliy  iqtisodiyot 
rivojlanishining  obyektiv  qonunlari  mohiyatini  ochib  berish,  muqobil 
xo‗jalik  qarorlarini  asoslab  berish  va  keyinchalik  ularni  amalga 
oshirishda  ijobiy  yondashish  uchun  zarur  bo‗lgan  o‗zlarining  tadqiqot 
mahoratlarini oshiradilar. 
Demak,  iqtisodchi  mutaxassislarni  tayyorlashda  zarur  bo‗lgan 
fanlarning  biri  sifatida  iqtisodiy  ta‘limotlar  tarixini  o‗rganish  bir 
tomondan,  ularda  umuminsoniy  va  kasb  madaniyatini  shakllantirish 
maqsadida  zarur  bo‗lsa,  ikkinchi  tomondan,  turli  davrlardagi  nazariy 
maktab,  oqim  va  iqtisodiy  yo‗nalish  vakillarining  nazariy  meroslarini 

---

16 
yaqin zamondagi tariximizga xos bo‗lgan noto‗g‗ri talqin qilishdan xoli 
bo‗lishda  ijtimoiy  va  siyosiy  bilimlar  bilan  birga  yana  tarixiy  iqtisodiy 
bilimlarni egallash uchun ham zarurdir.