Toshkent moliya instituti sh. H. Tashmatov, X. S. Asatullayev, Z. G. Allaberganov



Download 3,72 Mb.
Pdf ko'rish
bet158/233
Sana01.08.2021
Hajmi3,72 Mb.
#134878
1   ...   154   155   156   157   158   159   160   161   ...   233
Bog'liq
Ш.Ташматов. Иктисодий таълимотлар тарихи

 
13.2. Keynschilar va neokeynschilar 
 
J.M.Keyns g‗oyalari uning izdoshlari tomonidan .davom ettirildi va 
uch oqimga ajraldi, bu oqimlar keynschilik, deb ataladi.  
Keyns  ta‘limoti  ayniqsa,  AQShda  katta  shuhrat  qozondi.  Garvard 
universiteti 
professorlari 
E.Xansen 
(1887-1975), 
S.Harris, 
J.M.Klarklarning  asarlarida  bu  g‗oyalar  rivojlantirildi  va  dastlab  yangi 
keynschilik,  keyinroq  esa  ortodoksal  keynschilik,  deb  ataldi.  Keyns 
qoidalari asosan to‗liq qabul qilindi, ammo masalan, Xansen tomonidan 
stagnatsiya nazariyasi bilan to‗ldirildi.  
Xansenning  fikricha  kapitalizm  qiyinchiliklari  uning  ichki  qarama-
qarshiliklaridan  emas,  balki  «tashqi  impulslar»ning  susayganligi 
tufaylidir.  Davlat  xarajatlarini  o‗stirish  uchun  soliqlarni  oshirish  taklif 
etiladi, ularning fikricha ish haqining 25-30 foizi emas, balki 60 foizini 
soliq  sifatida  olish,  shuningdek  «me‘yordagi  inflyatsiya»  ham  taklif 
etiladi.  
E.Xansen,  J.M.Klark  va  boshqalar  multiplikator  konsepsiyasini 
to‗ldirdilar. Multiplikatorlar ta‘siri keyingi davrlarda ham bo‗ladi, ya‘ni 
uni uzluksiz jarayon, deb qaradilar.  


241 
Yangi  keynschilar  samarali  talabdan  ham  yuqori  keskin  o‗sishni 
tushuntirishga 
harakat 
qiladilar. 
Ular 
multiplikator 
prinsipini 
akseleratsiya  prinsipi  bilan  to‗ldirdilar.  Bu  prinsipga  ko‗ra  aniq 
sharoitlarda  daromadlar  o‗sishi  investitsiyalar  o‗sishiga  olib  kelishini 
ko‗rsatuvchi  koeffitsiyntga  tengdir.  Multiplikator  prinsipiga  ko‗ra 
investitsiyaning qanday ishlatilishi unchalik ahamiyatga ega emas, u ish 
bilan bandlikni ta‘minlab, daromadni oshirishi kerak. Yangi keynschilar 
esa  investitsiyaning  qanday  ishlatilishiga  katta  e‘tibor  berib, 
industrlashgan 
investitsiya 
tushunchasini 
kiritdilar. 
Akselerator 
investitsiya o‗sishining daromad o‗sishiga, ya‘ni investitsiyadan keyingi 
va undan oldingi daromadlarning farqlari nisbati bilan aniqlanadi.  
Yangi  prinsipning  mohiyati  shundaki,  ba‘zi  bir  asbob-uskuna, 
mashina va mexanizmlar ishlab chiqarish uchun nisbatan uzoq vaqt talab 
etiladi,  shu  muddatni  kutish  mazkur  mashinalar  ishlab  chiqarishni 
kengaytirishga psixologik (ruhiy) ta‘sir etadi, bu esa real talabdan ortiq 
bo‗ladi va investitsiyaga talab ham ortadi.  
Multiplikator  va  akselerator  g‗oyalariga  asoslangan  holda  davlat 
kapital  qo‗yilmalari  asosida  iqtisodiyotning  uzluksiz  o‗sish  sxemasi 
ishlab  chiqildi.  Kapitalistik  iqtisodiyotda  davlat  byudjeti  tartibga 
solinadigan bosh mexanizm hisoblanadi.  
Soliqlar iqtisodiyot o‗sganda oshadi va inqirozlar davrida kamayadi. 
Davlat to‗lovlari esa  aksincha, inqiroz davrida oshadi va o‗sish davrida 
kamayadi.  Shu  yo‗l  bilan  Xansenning  fikricha  samarali  talab  hajmi 
me‘yorlashadi.  Bunda  xususiy  kapital  qo‗yilmalarini  tartibga  solish  va 
davlat  xarajatlarini  sharoitga  qarab  o‗zgartirish  chegaralari  ham 
belgilanadi.  O‗sish  davrida  davlat  xarajatlarini  cheklash,  inqirozlar 
davrida  uni  oshirish  va  shu  yo‗l  bilan  xususiy  xarajatlarni 
kompensatsiyalash  taklif  etiladi,  harbiy  iqtisod  maqtaladi,  uni 
konyunkturani  me‘yorlashning  eng  yaxshi  vositasi  deb  qaraladi 
(AQShda harbiy xarajatlar doim yuqori bo‗lishiga e‘tibor bering).  


242 

Download 3,72 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   154   155   156   157   158   159   160   161   ...   233




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish