Toshkent moliya instituti sh. H. Tashmatov, X. S. Asatullayev, Z. G. Allaberganov


-chizma. Talab va taklif. Bozor muvozanati



Download 3,72 Mb.
Pdf ko'rish
bet140/233
Sana01.08.2021
Hajmi3,72 Mb.
#134878
1   ...   136   137   138   139   140   141   142   143   ...   233
Bog'liq
Ш.Ташматов. Иктисодий таълимотлар тарихи

 
11.2-chizma. Talab va taklif. Bozor muvozanati 
 
Agar  baho  muvozanat  bahodan  yuqori  bo‗lsa,  sotuvchilar  ko‗p 
miqdorda tovar sotishga tayyor, lekin xaridorlar shuncha miqdorda tovar 
                                                           
22
 Additivlik (lat), obyektning miqdor xossasi: uni qanday bo‗lishdan qat‘iy nazar, bir necha bo‗laklarga bo‗lganda 
shu bo‗laklar qiymatlari yig‗indisiga teng bo‗ladi. Masalan, A ning hajmi uning bo‗laklari hajmlarining yig‗indisiga 
teng. 


219 
sotib  olmaydilar  va  natijada  baho  pasayadi.  Agar  baho  muvozanat 
bahodan past bo‗lsa, unda xaridorlar sotib olishni xohlaydigan hajmdagi 
tovarni sotish sotuvchilar uchun foydasi yo‗q va natijada baho pasayadi. 
Bu jarayon sotish bahosi muvozanat bahoga teng bo‗lganda tugallanadi. 
Avval  ko‗rib  chiqqanimizdek,  bozor  qiymati  me‘yorli  foydalilik  va 
me‘yorli xarajatlar bilan aniqlanadi. 
Demak, D talab egri chizig‗i teskari nishablikka ega, negaki baho 
oshib  borishi  bilan,  odatda,  tovarga  bo‗lgan  talab  kamayadi.  Lekin 
qanday  darajada  kamayadi?  A.Marshall  bu  savolga  javob  berish  uchun 
baho  bo‗yicha  talab  elastikligi  tushunchasini  kiritadi.  Baho  bo‗yicha 
talab  elastikasi  (TE)  baho  muayyan  darajada  pasayganda,  talab  qanday 
miqdorda o‗sishini yoki baho muayyan darajada oshganda talab qanday 
miqdorda  pasayishini  ifodalaydi.  TE=1  bo‗ladi,  agar  baho  1  %  ga 
pasayganda sotish 1 % ga oshsa; TE=2,5 bo‗ladi, agar bahoning 1 % ga 
pasayishi sotishni 2,5 % oshirsa va hokazo. 
Agar  talab  egri  chizig‗ining  muayyan  bir  uchastkasida  TE=1 
bo‗lsa,  unda  ushbu  uchastkada  bahoning  hech  qanaqa  o‗zgirishi 
mazkur  tovarni  sotishga  ta‘sir  ko‗rsatmaydi.  Agar  shu  uchastkada 
TE<1  bo‗lsa,  unda  sotish  miqdorining  ancha  kamayib  ketishidan 
qo‗rqmasdan  bahoni  pasaytirish  mumkin,  agar  TE>1  bo‗lsa,  unda 
bahoning  bir  oz  pasayishi  sotish  miqdorini  ancha  ko‗paytirishi 
mumkin.  Boshqacha  aytganda,  talab  noelastik  bo‗lganda  foyda 
bahoning o‗sishi hisobiga ko‗payishi mumkin, talab elastikligi paytida 
esa bahoni pasaytirish hisobiga foydani oshirish mumkin. 
Talabning  elastikligi  iste‘moldagi  tovarlarning  bir-birlarining 
o‗rnini  osongina  bosa  olishiga  bog‗liq.  Shuning  uchun  ommaviy 
iste‘mol tovarlariga bo‗lgan talab kam elastik bo‗ladi. 
Ammo bu bilan talab va taklif qonuni tahlili tugashi mumkin emas, 
negaki talab va taklifga vaqt tushunchasi ham o‗z ta‘sirini ko‗rsatadi va 
shu  bois  uni  tahlil  qilish  taqozo  etiladi.  Tekshirilayotgan  davr  qancha 
qisqa bo‗lsa, talabning qiymatga bo‗lgan ta‘siri shuncha kuchli bo‗ladi, 


220 
bu  davr  qancha  uzoq  bo‗lsa,  ishlab  chiqarish  xarajatlarining  qiymatga 
bo‗lgan ta‘siri shuncha kuchayib boradi. 
Shu  sababli  A.Marshall  bir  zumli,  qisqa  muddatli  va  uzoq 

Download 3,72 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   136   137   138   139   140   141   142   143   ...   233




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish