Toshkent moliya instituti r. H. Ayupov, G. R. Boltaboeva raqamli iqtisodiyot asoslari

2-BOB. BLOKCHEYN VA MOLIYAVIY TEXNOLOGIYALAR 

2.1. Blokcheyn texnologiyalari, uning yaratilishi va ishlatilishi 

Blokcheyn  oxirgi  o‘n  yillikda  paydo  bo‘lgani  bilan  ko‘pchilik  uning 

ma’nosini  haligacha  yaxshi  tushunmaydi  va  shuning  uchun  ham  uning  ishlatilish 

sohalarini  tasavvur  ham  qila  olmaydi.  Xuddi  shuning  uchun  ham  ushbu  o’quv 

qo’llanmada  blokcheynning  asosiy  tamoillari  va  uning  turli  sohalarda  ishlatilishi 

masalalari  ko‘rib  chiqiladi.  Blokcheynni  ko‘pincha  ko‘p  maqsadli  loyiha  turiga 

mansub  deb  ham  tushuniladi.  Chunki  siz  kim  yoki  qaysi  sohada 

ishlayotganingizdan  qat’i-nazar,  blokcheyndan  foydalangan  xolda  nimadir 

qilishingiz mumkin. Masalan, dasturiy ta’minot ishlab chiqaruvchilarga blokcheyn 

qiziqarli  va  perspektiv  bir  muhit  bo‘lib  hizmat  qilishi  mumkin.  Tadbirkor  uchun 

esa blokcheyn mexanizmi biznes operatsiyalarni va tashqi aloqalarni qayta ko‘rib 

chiqish  va  loyihalash  uchun  juda  qulay  vosita  sifatida  hizmat  qilishi  mumkin. 

---

Toshkent Moliya instituti 

R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva 

 

Tadbirkorlar  blokcheyn  vositasida  ko‘p  mablag  sarf  qilmasdan  turib,  kam 

miqdordagi  mijozlar  bilan  ham  startap  (yangi  loyiha)larni  qo‘rqmasdan 

boshlashlari  mumkin.  Blokcheyn  oddiy  ob’ekt  ham,  maxsulot  ham,  tendensiya 

ham  yoki  qandaydir  imkoniyat  ham  emas.  Balki  u  bir  necha  qismlardan  iborat 

bo‘lib,  ularning  ba’zilari  birgalikda  ishlaydilar,  boshqalari  esa  mustaqil  va  bir-

biriga bog’liq bo‘lmagan xolda faoliyat ko‘rsatadilar. Xuddi shuning uchun ham, 

ya’ni,  modullilik  tufayli  blokcheyn  texnologiyasi  juda  ko‘p  yo‘nalishlarda  va 

sohalarda  ishlatilishi  mumkin.  Umuman  aytganda,  blokcheyn  texnologiyasining 

rivojlanishi  juda  katta  novatorlik  potensialiga  ega.  Xuddi  internet  iqtisodiyoti 

singari,  blokcheyn  texnologiyasi  ham  yangi  turdagi  iqtisod  yaratadi  va  xuddi 

shuning uchun ham biz ushbu imkoniyatdan foydalanish imkoniyatlarini nazardan 

qochirishimiz  kerak  emas.  Kriptotexnologik  raqamli  iqtisodiyot  siyosiy  nuqtai-

nazardan  ham,  raqamli  arxitektura  nuqtai-nazaridan  ham,  markazlashmagan 

ishonchga  asoslangan  iqtisodiyot  bo‘ladi.  Blokcheyn  barchaga  bir  xildagi  imkon 

berib, ishtirokchilarning imkoniyatlarini qandaydir  ma’noda tenglashtiradi.  Avval 

boshdanoq  internetning  asosiy  vazifasi  ma’lumotlarni  tarqatish  va  uning 

almashinuvini  ta’minlash  bo‘lsa,  blokcheynning  funksiyasi  qandaydir  qiymatga 

ega bo‘lgan ma’lumotlarni uzatishdir. Shunday qilib, blokcheyn, perspektiv hamda 

kelajak  innovatsion  texnologiyasidir.  Masalan,  2015  yil  oktyabr  oyida  The