|
Toshkent Moliya instituti
R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva
beruvchi SEOmutahassisi Xapo Venses Kasares bitkoin kelajagini u onlayn-savdo
uchun afzal ko‘riladigan ayirboshlash vositasiga aylanadigan «internet tabiiy
valyutasi» sifatida ko‘radi.Bitkoin narxini oshiradigan yagona omil bu –
cheklangan emissiya va talabning ortishi yoki kamayishi bo’lib, uni oltin yoki
kumush kabi foydali qazilmalar bilan taqqoslash mumkin – dunyoda uning miqdori
cheklangan va uni sun’iy raivshda ishlab chiqarib bo‘lmaydi. Kriptovalyutaning
asosiy ustunligi ham huddi mana shundan iborat – uni qalbakilashtirib bo‘lmaydi.
Biroqmoliyaviy ekspertlar bunday qo‘yilmalar riskli ekanligi haqida ta’kidlashni
davom ettirishmoqda, ko‘plab davlatlar esa avvalgidek, o‘z ramsiy bozorlarida
kriptovalyutalar bilan operatsiyalarni taqiqlamoqdalar. Shuningdek, mahalliy
tartibga soluvchida kriptovalyutalarni nazorat qilish imkoniyati yo‘qligi ham
shubha uyg’otadi. Biroqzamonaviy iqtisodiyotdagi tendensiyalarhukumatni
raqamli elektron pullarni mahalliylashtirish ustida o‘ylanishga majbur qiladi.
Kriptovalyutalar olamida havfsizlik ham muhim rol o‘ynaydi – ko‘pincha
jinoyatchilar jinoiy yo‘l bilan topilgan pullarni kriptovalyuta yordamida «yuvish»
uchun undan foydalanadilar.
Endi kriptovalyutalar birjasihaqida ham bir fikrlab ko’ramiz. Agar siz nima
qilib bo‘lsada, bir necha bitkoin yoki efiriumga ega bo‘lish istagida bo‘lsangiz, va
bu orqali nimadir ishlab olishni istasangiz, siz to‘g‘ri birjaga yo‘l olishingiz lozim.
Kriptovalyutalar birjalari ko’pchlik hollarda oddiy birjalar bilan bir xil tartibda
ishlaydi. Bu savdo maydonchalardagi asosiy farq shundaki, agar oddiy birjaga
odamlar brokerlarsiz biror bir ish qila olishmasa, kriptovalyuta birjasida savdolarda
boshqalarni jalb qilmasdan ham ishtirok etish mumkin. Birjadagi bundan boshqa
ishlar esa o‘xshash, ya’ni, ro‘yxatdan o‘tish, birjada kotirovka qilinadigan ma’lum
bir valyutada hisobraqami ochish, shundan keyin operatsiyalarni amalga oshirish
mumkin bo‘ladi. Asosiysi – kriptovalyuta birjalarining ikki xil turi mavjudligini
esdan chiqarmaslik kerak. Birinchi turdagi birjalarda kriptovalyuta «tirik» pulga –
dollar, yevro, funt va hatto rublga sotiladi. Ikkinchi turdagilarida esa –
kriptovalyutalar raqamli elektron pullarga sotiladi. Elektron pullar bitkoinni
efiriumga (yoki boshqa kriptovalyutaga) joriy kurs bo‘yicha onlayn rejimida
Toshkent Moliya instituti
R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva
almashtrish va bunda pul ishlab olish mumkin bo‘lgan kriptovalyuta ayirboshlash
shahobchasi rolida ishtirok etadi.Agar birja savdosi siz uchunmurakkablik
qiladigan bo‘lsa, lekin siz bitkoinni rublga yoki rublni bitkoinga almashtirish
fikridan qaytmasangiz, kriptovalyuta ayirboshlash shahobchasiga murojaat
qilishingiz kerak bo’ladi. Bunday shahobchalar joriy kurs bo‘yicha kriptovalyutani
boshqa turdagi valyutaga ayirboshlashga imkon beradigan oddiy servislardir.
Kriptovalyuta ayirboshlash shahobchasini tanlashda shuni yodda tutish kerakki,
oxirgi paytlarda kriptovalyutaga ixtisoslashgan firibgarlar soni ancha ortgan. Shu
sababli, ayirboshlash uchun maydonchani tanlashga jiddiy yondashish kerak.
Internetda kriptovalyuta ayirboshlash shahobchalari reytinglari va ular haqidagi
fikrlarni osonlik bilan topishingiz mumkin. Endi esa kriptovalyutalar kapitallashuvi
masalasini ko’rib chiqamiz. Kriptovalyutalar bilan bog‘liq masalalarda odamlar
yo‘l qo‘yadigan asosiy xatolik - bu atamalarning ma’no va mohiyatini
tushunmaslik yoki bilmaslikdir. Ko‘pchilik kapitallashuvni kurs bilan adashtiradi
bu esa qo‘pol xato hisoblanadi. Ha, kriptovalyutalar kapitallashuvikriptovalyutalar
kursiga bog‘liq, lekin bularning ikkalasi bir xil narsa emas. Odatda, kurs qanchalik
baland
ko‘tarilsa,
kapitallashuv
shunchalik
tez
o‘sadi.
Biroq
ayrimmutaxassislarqaysidir kriptovalyutaning bozor qiymatini mavjud sxemalar
bo‘yicha aniqlashning imkoni yo‘q, chunki kriptovalyutalar kapitallashuvi –
tortishuvli masala degan fikrlarga qo‘shiladilar. Kriptovalyutalarning yo‘q bo‘lib
ketish holatlari ekspertlar orasida shubha uyg‘otadi. «Satosi Nakamotu» niki
ostida ishlaydigan tadbirkorlik sub’ektlariu bir necha yil oldin million bitkoin bilan
birga g‘oyib bo‘lgandeb hisoblashadi. Shuningdek, avvalroq buzilgan uskunalarda
«yonib» ketgan kriptovalyutalar haqidagi axborotlar ham paydo bo‘lgan. Albatta,
hozir tizim ancha havfsiz, elektron pullar qimmatlashuvi foydalanuvchilarni bu
masalaga jiddiyroq yondashishga majbur qiladi, lekin risk baribir mavjud.Mayning
qilish uchun esa kriptovalyutani «mayning» qiladigan asbob-uskunalar hamda
tegishli dastur xarid qilish talab etiladi. Ko‘plab ijobiy fikrlarga qaramay, mayning
uskunalari bitkoinni juda ham katta miqdorlarda «jalb qilmaydi». Kriptovalyuta
Toshkent Moliya instituti
R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva
fermasi egasi, uskunani kriptotizimga ular ekan, ushbu tizimdagi tranzaksiyalar
haqidagi axborotni saqlaganligi uchun qandaydir miqdorda mukofot oladi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
