Toshkent moliya instituti r. H. Ayupov, G. R. Boltaboeva raqamli iqtisodiyot asoslari

AR 

va 

VR

  bozorining  umumiy  hajmi  2020  yilga  kelib$162  milliard  dollar  bo’lishi 

mumkin  ekan.  Kelajakdagi  eng  perspektiv  texnologiyalar  sirasiga  esa  aralash 

voqe’lik  texnologiyalarini  yoki  gibrid  voqe’lik  texnologiyalarini  kiritishimiz 

mumkin.  

 

3D-printerlar

  ham 

Industriya  4.0

  ning  ajralmas  tarkibiy  qismi  hisoblanadi. 

Bu  texnologiyani  amaliyotda  „

additiv  texnologiyalar

“  deb  ham  yuritiladi,  3D-

pechatning ishlab chiqarishda ishlatilishi esa „

additive  manufacturing

“ (

AM

)  deb 

nomlangan.  Ushbu  usulning  boshqalaridan  farqi  shundaki,  kerakli  mahsulot  uni 

qavatma-qavat  turli  materiallarni  (

metallni,  plastikni,  gipsni,  kompozir 

materiallarning  kukunlarini

)  ishlatgan  holda  ko’p  marotabalab  chop  qilinib  hosil 

qilinadi.  Bunday  ko’p  qavatli  pechat  usuli  istalgan  murakkablikdagi  detallarni 

svarkasiz,  ulovlarsiz  va  butlovchi  qismlarsiz  tezkorlik  bilan  yaratish  (

yasash

) 

imkonini  beradi. 

3D

-texnologiya  aviatsiyada,  avtomobilsozlikda,  meditsinada, 

stomatologiyda,  maishiy  sohada,  mahsus  qurilmalar  yasashda  va  boshqa 

yo’nalishlarda  murakkab  detallarni  tez  va  arzon  yaratishda  ishlatilishi  mumkin. 

3D-printerlar  yangi  mexanizmlarning  prototiplarini  yaratishda  va  tayyor 

mexanizmlarning  modellarini  yasashda  hamda  ularni  real  sharoitlarda  tekshirib 

ko’rishda  ham  ishlatilishi  mumkin.  Additiv  texnologiyalarning  boshqa 

afzalliklariga  ishlab  chiqarish  tsiklining  kamayishini,  transport  harajatlarining 

pasayishini,  zakaz  uchun  mahsulotning  kichik-kichik  partiyalarini  chiqara  olishni 

ham  ko’rsatish  mumkin.  Kelajakda 

3D

-printerlar  ishlab  chiqarish  modelini 

o’zgartirib,  ishlab  chiqaruvchilar  va  iste’molchilarni  bir-birlariga  yaqinlashtirish 

uchun  ham  hizmat  qilishi  mumkin.  Bu  ayniqsa  seriyali ishlab chiqarish va kichik 

partiyada  mahsulotlar  ishlab  chiqarishda  katta  ahamiyatga  ega  bo’ladi.  Bunday 

turdagi  ishlab  chiqarish  maqkazlashmagan  ishlab  chiqarish  degan  nomni  olgan  – 

distributed  manufacturing

  (

Zaxarov  A.  3D-ishlab  chiqarish//RBK,  yanvar-fevral 

2017. Str.21

). 

 

Hozirgi  zamonda  robototexnikaning  evolyutsiyasi  shunga  olib  keldiki,  endi 

ular nafaqat oddiy operatsiyalarni bajara oladilar, balki ular insonlarning ovozlarini 

---

Toshkent Moliya instituti 

R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva 

 

taniy  oladilar,  harakatlarini  kuzata  oladilar  va  sun’iy  intellektga  egadirlar.  Bular 

hodimlar  va  ishchilar  bilan  birgalikda  ishlay  oladigan  avtonom  robotlaridir.