Toshkent moliya instituti r. H. Ayupov, G. R. Boltaboeva raqamli iqtisodiyot asoslari

view-key

  (

ko’rish  uchun  kalit

)  ga  ega  bo’lgan  oluvchigagina  tegishli 

bo’ladi. 

Monero

  da  shifrlanmagan  operatsiyalar  ma’n  etiladi,  shaffof  emaslik 

to’liq  ta’minlanadi  va  amallarni  kuzatuv  imkoniyati  yo’q.  Loyihaning  eng  oxirgi 

yangilanishiga  esa  trazaktsiyaning  summasini  ham  yashirishga  chora  topishdi. 

Monero

 ga o’xshash valyuta tizimlari dunyo bo’ylab tarqalib ketsa nima bo’ladi? 

Hozirda  uning  kapitalizatsiyasi  150  million  dollardan  oshib  ketdi,  Microsoft 

kompaniyasi esa uni 

Baas

 (

Blokcheyn-as-a-service

) tizimiga qo’shib qo’ydi. Lekin 

bitkoinga  o’xshab, 

Monero

  foydalanuvchiga  to’liq  anonimlilikni  u  tizim  ichida 

---

Toshkent Moliya instituti 

R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva 

 

qolgandagina  ta’minlaydi. 

Monero

ni  boshqa  shaffof  to’lov  tizimlari  bilan 

ma’lumotlar almashinish uchun ishlatilganida uning konfidentsialligi ushbu to’lov 

tizimi konfidentsialligi darajasiga qaytadi. Demak, agarda siz to’liq anonimlilikni 

ta’minlamoqchi  bo’lsangiz, 

Monero

dan  chiqmaganingiz  ma’qul.  Yuqorida 

keltirilgan  ma’lumotlardan  tushunish  mumkinki,  qandaydir  diler  noqonuniy 

topilgan  pullarni  biror  bir  kriptovalyuta  tizimiga  joylashtirishdan  avval  yaxshilab 

o’ylab  olishi  lozim.  Pullarni  kriptovalyuta  tizimiga  joylashtirgandan  so’ng,  u 

bemalol  uhlay  olmaydi,  chunki  agar  u  tizimdan  ozgina  mablag’ni  ham  bankka 

chiqarsa, o’sha zahoti yer sharining qandaydir qismida joylashgan serverda buning 

izi qoladi uning siri oshkor bo’lib qolish ehtimoli ancha ortadi. 

Mashstablashuvchanlik tizimning o’lchamlar o’zgarishiga moslashuvchanlik 

qobiliyatidir. Masalan, tizim katta talab bo’lgan hollarda o’z funktsiyalarini va ish 

qobiliyatini  ushbu  sharoitlarga  moslashtira  olishi  kerak.  Ba’zi  bir  blokcheynlar 

uchun  konkret  masalalarni  hal  qilish  uchun  kerakli  bo’lgan  texnik,  iqtisodiy  va 

energetik resurslarning eksponentsiyal ko’payishi muammo bo’lib qoladi. Masalan, 

beAchain

 blokcheyni uning consensus/tekshiruv ga asoslangan spetsifik protokoli 

tufayli  100%  masshtablashtiriladigan  hisoblanadi.  Bitkoin  blokcheyni  haqida 

gapirganda esa uning rad etishlarga juda ham chidamliligini, ishonchliligini hamda 

jahonda  keng  miqyosda  tarqalganini  hisobga  olishimiz  kerak.  Agarda  bitkoin 

blokcheyning imkoniyatlarini oshirmoqchi bo’lsak, u xolda buning uchun quyidagi 

yechimlarni taklif qilish mumkin: 



 

Al’tkoinlar (

al’ternativ kriptovalyutalar - 

http://altcoins.com

)ga

 o’tish 



 

Tranzaktsiyalarning bloklari o’lchamini kattalashtirish 



 

Kollateral yoki “

yonlama zanjirlar

”ni ishlatish 



 

Lightning Network tizimidan foydalanish 



 

Blokcheyn  ma’lumotlar  bazasi  yoki  “

mijozlar  ma’lumot  bazalari

”  ni 

tashkil qilish. 

Hozirgi davrda jahonda mingdan ortiq turli xil kriptovalyutalar (

yoki virtual 

valyutalar

)  mavjud  bo’lib,  ularning  har  biri  o’z  blokcheyniga  tayanadi  va 

qandaydir  funktsiyani  bajaradi  yoki  xizmatlar  ko’rsatadi.  Quyida  bir  necha 

---

Toshkent Moliya instituti 

R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva 

 

kriptovalyutalarning holati tavsif etilgan (

CoinMarketCap

):