Toshkent moliya instituti r. H. Ayupov, G. R. Boltaboeva raqamli iqtisodiyot asoslari

Smart-shartnomalar haqida tushuncha 

Moliya-kredit  tizimidagi  o‘zgarishlar  sur’ati  smart-shartnomalar  paydo 

bo‘lishiga  va  uning  tobora  ko‘proq  ishlatilishiga  hizmat  qilmoqda.  Hozir 

ko‘pchilik  kompyuter  savodxonligiga  ega  bo‘libgina  qolmasdan,  yangi 

texnologiyalarning  nozik  jihatlarini  ham  o‘rganib  olmoqda.  Blokcheynga 

asoslangan  smart-shartnomalarda  tranzaksiyalarni  qayd  qilish  masalasiga 

keladigan  bo‘lsak,  bu  yangi  raqamli  vosita  o‘z  xususiyatlari  bo‘yicha  qog‘oz 

shaklidagi  o‘tmishdoshlaridan  jiddiy  farq  qiladi.  Kriptograf 

Nik  Sabo

  aytib 

o‘tganidek,  ular  nafaqat  kengroq  doiradagi  axborot  (

xususan,  til  bilan  bog‘liq 

bo‘lmagan sensorik axborot

) qayd etishga qodir, balki dinamik hususiyatlarga ega 

hisoblanadi ham. Smart-shartnomalar axborot uzatishi va ayrim turdagi qarorlarni 

esaavtomatik  tarzda  qabul  qilishi  ham  mumkin. 

Sabo

  ta’rif  berishicha,  «

raqamli 

intellektual  media  hisob-kitoblarni  amalga  oshirishi,  bevosita  mashinalarni 

boshqarishi  va  ayrim  mulohazalarni  odamlardan  ham  yaxshiroq  bajarishi 

mumkin

».  Ushbu  muhokamada  biz 

smart-shartnoma

  deganda,  odamlar  va 

tashkilotlar  o‘rtasida  qayd  qilingan  bitimlarni  kafolatlaydigan,  nimalarnidir 

bajarishga  ruxsat  etadigan  va  ularni  ijro  etadigan  intellectual  kompyuter 

dasturlarini  tushunamiz.  Shunday  qilib,  smart-shartnomalar  ushbu  bitimlrani 

muhokama  qilish va tavsiflashda  ham  ishtirok  etadilar. Sabo ushbu  atamani 1994 

yil,  birinchi  web-brauzer,