14-мавзу. Маҳаллий бюджетлар самарали ижросини таъминлаш юзасидан молиявий назорат (4 соат)
Режа:
Маҳаллий бюджетлар ижросининг моҳияти ва аҳамияти.
Маҳаллий бюджетлар даромадларининг ижроси ва унинг омиллари.
Маҳаллий бюджетлар харажатларининг ижроси ва унинг омиллари.
Маҳаллий бюджетлар самарали ижросини таъминлашнинг аҳамияти ва воситалари.
Маҳаллий бюджетлар ижроси юзасидан молиявий назоратнинг зарурлиги, вазифалари, шакллари ва усуллари.
Молиявий-бюджет қонунчилиги такомиллашувининг ҳозирги босқичида маҳаллий бюджетлар самарали ижросини таъминлаш юзасидан молиявий назоратнинг илғор усулларини ривожлантириш масалалари.
Таянч сқз ва иборалар:
Бюджетнинг самарали ижроси;
Маҳаллий бюджетлар даромадлари ижроси;
Маҳаллий бюджетлар харажатлари ижроси;
Маҳаллий бюджетлар ижроси юзасидан молиявий назорат;
Маҳаллий бюджетлар ижросининг ғазначилик усули;
Молиявий назорат шакллари;
Молиявий назорат усуллари;
Бюджет ижроси юзасидан молиявий назоратга масъул органлар.
Маҳаллий бюджетлар ижросининг моҳияти ва аҳамияти.
Ма¦аллий бюджет мабла¨ларидан о¢илона фойдаланиш ¦амда бюджет интизомиии муста¦камлаш борасида 2003 йил 11-февралда ¢абул килинган Вазирлар Ма¦камасининг "Бюджет интизомига риоя килиниши устидан назоратпи кучайтириш буйича чора-тадбирлар т¤¨рисида"ги ¢арори ¢атъий а¦амиятга эгадир. Бюджет мабла¨ларининг белгиланган тартибда сарфланиши, улардан ма¢садсиз ва но¢онуний фойдаланишнннг олдини олишга ¢аратилган чора-тадбирлар натижасида бюджет жараёнининг барча бос¢ичларидаги интизом мустахдамланди, айникса жойлардаги ишлар фаоллашиб, уларнинг самарадорлиги янада ошди. Биргина давлат ва бош¢арув органлари харажатларинииг камайтирилиши ва бюджет муассасаларига хизмат к¤рсатувчи енгил автомобиллар паркининг 55 фоизга ¢ис¢артирилиши республика б¤йича 3.3 млрд. с¤мдан орти¢ бюджет мабла¨ларини тежаш имкониятини берди.
2000 йил 14 декабрда ¢абул ¢илинган «Бюджет тизими т¤¨рисида»ги ¡онун бюджет тизимининг ва бюджет жараёнининг асосини белгилаб берди. Ресурсларни «ю¢оридан ¢уйига» та¢симлашнинг ¢атти¢ бюджет чекловлари ¢¤лланилган холда нормативлаштирилган молиялаштиришнинг маълум бир элементлари жорий ¢илинди. Давлат бюджетининг ¨азначилик ижросини жорий ¢илиш б¤йича ишлар олиб борилмо¢да. Аммо бюджет тизимини такомиллишлатириш б¤йича эришилган юту¢лар билан бир ва¢тда £збекистонда бюджет жараёнига ¤рта муддатли режалаштириш механизмининг й¤¢лиги ва бюджет харажатларининг натижавийлигини таъминловчи назорат ¢илиш механизми й¤¢дир. Олдин и¢тисодиётни марказдан туриб бош¢ариш хукм сурган мамлакатларда, бош¢а ¢атор ¨арб давлатлари каби бюджетни тайёрлашда «харажатлар» усулидан (затратный метод) фойдаланишади. «Харажатлар» усули ресурсларни режалаштириш ва та¢симлашнинг шундай бир усули б¤либ ¦исобланадики, бунда ресурслар ва уларни сарфлашдан эришиладиган натижавийлик жудаям кучсиз б¤либ ¦исобланади, чунки харажатлар усулида биринчидан, асосий эътибор мавжуд ресурсларга ¢аратилади.
£з навбатида «Натижавийликка ¢аратилган бюджетлаштириш» стратегик ма¢сад ва вазифаларни асосий ма¢сад ¢илиб ¤з олдига ¢¤яди, давлат ташкилотлари фаолиятлари натижасидан ижтимоий-и¢тисодий натижалар кутади. Бу эса барча ресурсларни маълум бир дастурлар ор¢али сарфланиши ор¢али амалга оширилади. Бундан таш¢ари «Натижавийликка ¢аратилган бюджетлаштириш» бюджет мабла¨ларини харажат ¢илиш ор¢али т¤¨ри ва якуний натижаларга асосланади. ¡уйида «Натижавийликка ¢аратилган бюджетлаштиришнинг» хозирда амал ¢илиб турган бюджетлаштиришнинг «Харажатлар» механизми билан та¢¢ослаймиз ва бу ор¢али уларнинг фар¢ томонларини к¤риб чи¢амиз: