Тошкент молия институти «Молия» кафедраси



Download 1,45 Mb.
bet6/39
Sana26.02.2022
Hajmi1,45 Mb.
#469755
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   39
Bog'liq
MAHALLIY BUDJETLAR

1.1.2-чизма
Ўзбекистон Республикаси маҳаллий бюджетларининг тузилиши


3-мавзу. Маҳаллий бюджетларнинг ривожланиш стратегияси ва бюджет сиёсати (2 соат)


Режа:



  1. Маҳаллий бюджетлар - давлат олиб бораётган иқтисодий сиёсатнинг қуроли сифатида.

  2. Бюджет сиёсатининг моҳияти, йқналишлари ва стратегик ҳамда тактик вазифалари.

  3. Қзбекистон Республикаси мустақиллиги йилларида бюджет сиёсатининг ривожланиш босқичларига тавсиф.

  4. Мамлакат молиясини соғломлаштиришда маҳаллий бюджетларнинг аҳамияти.

  5. Маҳаллий бюджетларни бошқариш давлат сиёсатидаги қзгаришлар ва уларнинг хусусиятлари.



Таянч сўз ва иборалар:

  • Бюджет сиёсати;

  • Мустақиллик йилларида бюджет сиёсати босқичлари;

  • Маҳаллий бюджетлар тараққиётининг стратегик ва тактик вазифалари;

  • Маҳаллий бюджетларни бошқариш усуллари;

  • Дотацион режим;

  • Маҳаллий бюджетларни “молиявий тенглаштириш сиёсати” орқали бошқариш;

  • Бюджет чекловлари;

  • Бюджет баланслилиги;

  • Маҳаллий бюджетларни режалаштириш.


  1. Маҳаллий бюджетлар - давлат олиб бораётган иқтисодий сиёсатнинг қуроли сифатида.

Јзбекистон Республикаси Конституциясида ўайд ўилинишига мамлакатда 2 б¤Ёинли бюджет тизими амал ўилади. Буларга Республика бюджети ва ма¦аллий бюджетлар кириши к¤рсатилган.


Режали иўтисодиЄт шароитидаги иўтисодий инфратузилмани бозор иўтисодиЄти инфратузилмасига умуман т¤Ёри келмаслиги, янги иўтисодий инфратузилма барпо этиш зарурлигини белгилаб берди. «Энг аввало, бозор инфратузилмасининг му¦им элементлари б¤лган банк, молия. Солиў тизимлари тармоЁи барпо этилди»1.
Юўорида таъкидлаб ¤тилган инфратузилмаларнинг кейинчалик хуўуўий асослари яратилди. Ушбу ¤тказилган исло¦отлардан энг а¦амиятлиси б¤либ, бюджет исло¦отлари ¦исобланади. Бюджет исло¦отларини асосан икки бочўичга б¤лиш мумкин:
Биринчиси, 1991-2000 йилларни ¤з ичига оладиган жавр. Ушбу даврда бюджет жараЄни иўтисодий равишда иўтисодий дастаклар Єрдамида бошўарилди. Бюджет ижроси асосан «корхоналарни солиўўа тортиш т¤Ёрисида», «А¦олини ¤з-¤зини бошўариш органлари т¤Ёрисида»ги Ўонунлар, Вазирлар Ма¦камасининг, Молия Вазирлигининг ва бир ўанча давлат бошўаруви органларининг Ўарорлари, Й¤риўномалари, Низомларига асосан ижро этилди.
Иккинчиси, «Бюджет тизими т¤Ёрисида»ги 2000 йил 14 декабрдаги Јзбекистон Республикаси Ўонуни ўабул ўилингандан с¤нг, бюджет исло¦отларидаги янги давр. Ушбу ўонуннинг ўабул ўилиниши бюджет со¦асида бир ўанча исло¦отларни бошлаб берди. Ўонуннинг ўабул ўилиниши бюджет со¦асида бир ўанча исло¦отларни бошлаб берди. Ўонуннинг ўабул ўилиниши бюджет тизими янги моделининг му¦им хусусиятларини белгилаб берди. Ушбу ўонуннинг ўабул ўилиниши бюджет тизими янги моделининг му¦им хусусиятларини белгилади. Ўонуннинг ўабул ўилиниши орўали ма¦аллий бюджетлар ва уларнинг б¤Ёинлари хуўуў ва мажбуриятларининг ¤згаришга, бюджет сиЄсати, стратегик й¤налишларини белгилашда уларнинг ¤рни ва а¦амиятини ¤сишга ва умуман ма¦аллий бюджетлар фаолиятини ташкил этиш ¦амда бошўариш амалиЄтига маълум ¤згаришлар киритилди.
Бюджет амалиЄтинининг хуўуўий асослари яратилгач, жа¦он андозалари таоаблари асосида бюджет жараЄнини ташкил этиш ва бошўариш имкониятлари яратилди.
Давлат бюджет сиЄсати вазифаларини амалга оширишда бюджет амалиЄтида шаклланиб бораЄтган тенденциялар, ўонуниятлар ўаторида ўуйидагиларни ажратиб к¤рсатиш лозим:
 Давлат молиясини бошўариш ва давлатнинг молиявий ресурс имкониятлари таркибида давлат бюджети маблаЁлари а¦амиятининг ¤сиши;
 Ма¦аллий бюджетлар мажбуриятларининг ортиши, улар зиммасидаги бюджет харажатлари к¤ламининг ¤сиши;
 Ма¦аллий бюджетлар мажбуриятларининг ¤сиши натижасида улар хуўуўлари ва молиявий имкониятларини оширишмуаммосининг кескинлашуви.
 бюджет б¤Ёинлараро муносабатларни мувофиўлаштиришнинг замонавий усуллари,шакллари ¦амда тамойилларини амал ўилинишини таъминлаш а¦амиятининг ортиши.
Бюджет тизими тараўўиЄтидаги ушбу ўонуниятлар ма¦аллий бюджет б¤Ёинлари олдига му¦им вазифаларни ў¤яди. Худудлар иўтисодий сало¦ияти, ма¦аллий ¤з-¤зини бошўариш органлари мустаўиллиги ва масъулиятларининг ортиши ¦амда шу билан бевосита манфаатдор б¤лган тегишли бюджет б¤Ёинининг самарали фаолити, унинг хуўуў ва мажбуриятлари т¤лиў бажарилишини кафолатлайди. Шунга к¤ра ма¦аллий бюджетларни шаллантириш ва бошўариш амалиЄтидаги илгари амал ўилган ўатор холат ва тадбиралра такомиллаштирилди ¦амда тегишли ¤згартиришлар киритилди. Бу борада Вазирлар Ма¦камасининг 3 сентябр 1999 йил 414-сонли Ўарорида ма¦аллий бюджетлар самарали фаолиятини ра¦батлантиришга оид тадбирни ¦амда ўонунда белгиланган ма¦аллий бюджетларнинг таўчиллигига й¤л ў¤йилмаслиги ¦аўидаги ¦олатни ало¦ида таъкидлаб ¤тиш лозим. Мазкур 2 хуўуўий асос, ма¦аллий бюджетларни шакллатириш ва бошўариш амалиЄтига кескин ¤згаришлар киритилишини таъминлади.
2000 йил 14 сентябрда «Бюджет тизими т¤Ёрисида»ги Ўонун ўабул ўилингач, бюджет тизими б¤Ёинлари, шу жумладан ма¦аллий бюджетлар фаолияти хуўуўий асосга эга б¤лди. Мазкур ўонунда Давлат бюджети Республика бюджетидан ¦амда ЎораўалпоЁистон Республикаси бюджети ва ма¦аллий бюджетлардан иборат эканлиги таъкидланди.
Ўонун асосида ма¦аллий юбджетларнинг ўуйидаги мустаўил субъектларини ажратиб к¤рсатиш мумкин:
 ЎораўалпоЁистон Республикаси ва вилоятлар бюджет;
 Ша¦арлар бюджети;
 Туманлар бюджети;
 Туманлар таркибидаги ша¦арлар бюджети;
 Ша¦арлар таркибидаги туманлар бюджети.
«Бюджет тизими т¤Ёрисидаги Ўонун ¦ар ўайси бюджет б¤Ёини учун риоя ўилиниши лозим б¤лган асосий тамойилларни белгилайди, яъни асосий ўуйидагилар:
 бюджет таснифи ягоналиги;
 бюджет тузилишининг Јзбекистон Республикаси маъмурий бюджетларнинг ¤заро боЁлиўлиги;
 турли даражадаги бюджетларнинг ¤заро боЁлиўлиги;
 барча даражадаги бюджетларнинг мустаўиллиги.
Бюджет жараЄнини ташкил этиш ва бошўаришнинг му¦им босўичи б¤либ,бюджет ижросини ташкил этиш ¦исобланади. Ма¦аллий бюджетлар б¤йича бюджет ижросини ташкил этиш ва бошўариш, бюджет тизими ¦амда бюджетлараро муносабатларнинг янги моделида ¤зига хос хусусиятларга эга. Бюджет ижроси бюджетнинг нафаўат даромад ьазаси т¤лиў шаклланишни Єки харажатларнинг тегишли й¤налишлар б¤йича ¤з ваўтида ¦амда т¤лиў амалга оширилишини, балки ¦ар ўайси муаммонинг яхлитлигини, доимий ¤сиб бориш ўонуниятига эга эканлигини ¦исобга олган ¦олда, бюджетнинг тараўўиЄтини ¦ам ¦исобга олиши заруриятини ў¤яди.
Јзбекистон Республикаси «Бюджет тизими т¤Ёрисида»ги Ўонунида бюджет тизимининг таркибий тузилиши ва бошўарувининг асоси, давлат бюджети таркиби ва тузилиши тамойиллари, уни тузиш ва ижро этиш тартиби, даромадларни шакллантириш ва харажатларни амалга ошириш тамойиллари, турли даражадаги бюджетлараро муносабатлар механизми, бюджет маблаЁлари б¤йича операциялар устидан ¦исобот ва назорат тартибибелгилаб берилган. Ушбу ўонун VII боб ¦амда 43 моддадан иборатдир. Унда бюджет тизимида ў¤лланиладиган к¤пгина тушунчаларга таъриф берилган.
«Бюджет тизими т¤Ёрисида»ги Ўонуннинг биринчи моддасида унинг маўсади ифода этилган, иккинчи моддасида бюджет тизими т¤Ёрисидаги ўонун хужжатлари ¦аўида с¤з юритилган. Ўонуннинг 3 моддаси «Асосий тушунчалар» деб номланиб, ушбу моддада бюджет тизимида ў¤лланиладиган 20дан ортиў тушунчаларга таъриф берилган. Жумладан, давлат бюджетига ў¤йидагича таъриф берилган.
«Давлат бюджети – давлат пул маблаЁларининг (шу жумладан давлат маўсадли жамЁармаларининг) марказлаштирилган жамЁармаси б¤либ, унда даромад манбалари ва улардан тушумлар миўдори, шунингдек молия йили мобайнида аниў маўсадлар учун ажратиладиган маблаЁлар сарфи й¤налишлари ва миўдори назарда тутилади»1.
Ма¦аллий бюджетга ўонунда ўуйидагича таъриф берилган:
«Ма¦аллий бюджет – Давлат бюджетининг тегишли вилоят туман, ша¦ар пул маблаЁлари жамЁармасини ташкил этувчи бир ўисми б¤либ, унда даромадлар манбалари ва улардан тушумлар миўдори, шунингдек молия йили мобайнида аниў маўсадлар учун ажратиладиган маблаЁлар сарфи й¤налишлари ва миўдори назарда тутилади».




  1. Download 1,45 Mb.

    Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   39




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish