Toshkent moliya instituti moliya-iqtisod

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

70 

 

XULOSA 

 

Soliq  to’lovchilar  zimmasidagi  soliq  yukini  kamaytirish  hisobiga  ularning 

o’zlarida  qoldirilishi  va  ushbu  mablag’lardan  samarali  foydalanish  iqtisodiy 

taraqqiyotga  xizmat  qilishi  bilan  birga  ijtimoiy  sohadagi  muammolar,  ya’ni 

aholining kam daromadli tabaqasining daromadi oshishiga va ish o’rinlari yaratilib, 

bandlik masalasini ijobiy hal etishga va bularning natijasida byudjet daromadlarini 

kshpayishiga    sharoit  tug’diradi.  Ayni  bu  holat  soliq  yukini  kamaytirish  bo’yicha 

eng  muhim  vazifa  sifatida  belgilangan  ishlab  chiqarishni  faollashtirish  omili 

bo’lgan  xarid  talabining  jadal  o’sishini  ta’minlash  vazifasini  amalga  oshirishga 

zamin  yaratadi.  Umumiy  talabning  o’sishi  deyarli  barcha  tovarlar,  shu  jumladan 

iste’mol  tovarlari  ishlab  chiqarishni  oshirish  uchun  kuchli  rag’batlantiruvchi 

omillarni yaratadi. Shu borada, avvalo, aholining daromadlari o’sishini ta’minlashi 

ko’zda tutilgan.  

Bugungi  kunda    davlat  soliq  siyosatining  samarasi  ko’p  jihatdan  olganda, 

egri  soliqlar  bo’yicha  soliq  yuki  darajasini  iloji  boricha  muayyan  belgilash  va 

taqsimlash  jarayoniga  bog’liq.  Egri  soliqlar  bo’yicha  soliq  yukini  muayyan 

belgilashda fikrimizcha, soliq to’lovchilarning iqtisodiy faolligini kamaytirmaslik, 

iste’molchining  real  pul  daromadi  haddan  ziyod  kamayib  ketishiga  yo’l 

qo’ymaslik,  qolaversa,  ayrim  olingan  xo’jalik  yurituvchi  sub’ektlar  zimmasidagi 

soliq  yukini  boshqa  soliq  to’lovchilar  hisobidan  qoplamaslik  holatlariga  alohida 

e’tibor berish maqsadga muvofiqdir. 

Yuqoridagi  boblarda  tahlillar  natijasida  ko’rdikki,  ayrim  soliqlar  bo’yicha 

reja bajarilmagan, ayrimlari bo’yicha esa ortig’i bilan bajarilgan. Bunday holatlarni 

kelib  chiqishiga  birinchi  tomondan  soliqlarni  rejalashtirishni  to’ri  yo’lga 

qo’yilmagaligi  bo’lsa,  ikkinchi  tomoni  tushumlarni  o’z  vaqtida  va  to’liq 

tushmasligidir.    

Yuqoridagilardan  kelib  chiqib,    byudjet  daromadlarini  rejalashtirishni 

takomillashtirish yo’nalishlari sifatida quyidagilarni sanab o’tish mumkin:  

---

71 

 

 

 byudjet daromadlarini rejalashtirish uchun zarur ma’lumotlar bazasini 

etarli va sifatli darajada shakllantirish;  

 

 bu  boradagi  huquqiy  hujjatlarni  qayta  ko’rib  chiqish  va  byudjet 

daromadlarini  rejalashtirish  jarayoni  tartibi,  usullari,  muddatlari  hamda 

ishtirokchilar vazifalarini aniq ko’rsatib beruvchi huquqiy hujjat qabul qilish;  

 

 ilmiy  asoslangan  va  jahonning  rivojlangan  davlatlari  amaliyotida 

qo’llaniladigan usullarni tatbiq qilish;  

 

 oliy 

o’quv  yurtlari  va  mutaxassislar  malakasini  oshirish 

muassasalarda zarur mutaxassislar tayyorlashni takomillashtirish.  

Bizning  fikrimizcha,  O’zbekiston    Respublikasi    Moliya  vazirligi 

G’aznachiligi  tomonidan  tayyorlangan  byudjet  ijrosi  to’g’risidagi  hisobotlarni 

sifatini  yaxshilash  yordamida  kelgusi  yilgi  O’zbekiston  Respublikasining 

konsolidatsiyalashgan  byudjeti  loyihasini  tayyorlash  uchun  daromadlar  va 

xarajatlarning prognoz ma’lumotlari  to’g’ri shakllantiriladi.  

Yuqorida 

ta’kidlaganimizdek,  davlat 

byudjeti 

tarkibida 

soliqsiz 

daromadlarning  ulushi  past,  shu  sababli  ushbu  daromadlarni    ko’paytirish 

maqsadida quyidagi chora-tadbirlarni amalga oshirilishi maqsadga muvofiqdir: 

  davlat  korxonalari  va  tashkilotlari  ixtiyorida  bo’lgan  ko’chmas 

mulkdan  foydalanish,  ularni  ijaraga  berish  shartlari  va  ijaradan  olingan 

daromadlarni davlat byudjetiga kelib tushishi ustidan qat’iy nazorat o’rnatish; 

  banklar,  fondlar,  investitsion  va  moliyaviy  kompaniyalar  kapitalida 

davlat ishtirokini optimizatsiyalash yuzasidan ishlarni amalga oshirish; 

  davlat  byudjetiga  maksimal  foyda  keltirgan  holda  davlat  ixtiyoridagi 

aktsiya, ulush va paylarni arzonroq narxda sotish. 

Byudjet daromadlarini  shakllantirishda yana bir muammo soliqlarni  to’g’ri 

hisoblanmasligidir.  Bu  muammolarni  hal  etishda  soliq  nazorati  va    xorij 

tajribasidan  foydalangan  holda  amaliyotga  tatbiq  etilayotgan  soliq  maslahatining 

ahamiyatini kuchaytirish lozim.