Toshkent Moliya instituti Moliya fakulteti sirtqi 2-mutaxassislik 2-kurs mm-51k-2 guruh talabasi Qodirov Dilshodning Ekonometrika fanidan yozgan Mustaqil ishi

2-masala.

Мамлакатнинг 20та ҳудуди бўйича ишсизлик даражаси-у(%)ни истеъмол баҳоси индекси – х (аввалги йилга нисбатан %)га боғлиқлиги ўрганилган. Берилган кўсаткичларнинг логарифмлари орасидаги корреляция коэффициенти r_{lnx lny} =0,8. Кўрсаткичларни логарифмик қиймати қуйидаги жадвалда берилган:

Кўрсаткич	lnx	lny
Ўртача қиймати:	0,6	1,0
Ўртача квадратик четланиш:	0,4	0,2

R=0.8 lnx0.4 lny=0.2

O’rniga qo’yib b ni topamiz.

<sub>b=0.4

A=y-b*x=1-0.4*0.6=0.76 a=0.76

Regressiya tenglamasi: lny=0.76+0.4lnx.

Elastiklik koeffisenti:</sub>

3-masala.

Quyidagi jadvalda berilan ma’lumotlar asosida hududdagi 20 ta korxona bo’yicha mahsulot ishlab chiqarishning bir ishchiga to’g’ri keladigan hajmini (y, mln. so’m) yangi kiritilgan asosiy fondlarga (x1,-yil oxiridagi fond qiymatidan %) va ishchilarning umumiy sonidagi yuqori malakali ishchilarning salmog’iga (x2, %) bog’liqligi o’rganilgan.

Корхона рақами	у	x1	x2	Корхона рақами	у	x1	x2
1	7,0	3,9	10,0	11	9,0	6,0	21,0
2	7,0	3,9	14,0	12	11,0	6,4	22,0
3	7,0	3,7	15,0	13	9,0	6,8	22,0
4	7,0	4,0	16,0	14	11,0	7,2	25,0
5	7,0	3,8	17,0	15	12,0	8,0	28,0
6	7,0	4,8	19,0	16	12,0	8,2	29,0
7	8,0	5,4	19,0	17	12,0	8,1	30,0
8	8,0	4,4	20,0	18	12,0	8,5	31,0
9	8,0	5,3	20,0	19	14,0	9,6	32,0
10	10,0	6,8	20,0	20	14,0	9,0	36,0

Misolni kompyuterda ishlash uchun avval berilgan ma’lumotlarni MS Excel dasturiga juft korrelyatsion taxlildagi kabi kiritiladi. Natjaviy belgi y ning quymatlarini A2 katakdan, omil belgilarning qiymatlari ketma-ket B2, C2 kataklardan boshlab kiritiladi (1-rasm).



1 rasm. Ma’lumotlarni kiritish oynasi va korrelyatsiya koeffitsiyentlarini hisoblash oynasi

Keyingi bosqichda natijaviy va omil belgilar orasidagi bog’lanishlarni aniqlash uchun juft korellyatsiya koeffitsentining matritsasi tuziladi. Buning uchun Данные - Анализ данных - Корреляция buyruqlarini bajarib quyidagi 1-rasmdagi oynani hosil qilamiz va undagi Входной интервал oynasiga berilgan ma’lumotlar joylashgan kataklarning raqamlarini kiritib OK tugmasi bosiladi natigada 2-rasmda tasvirlangan juft korrelyatsiya koeffitsentlari matritsasini olamiz:

2 - rasm. Korrelyatsion jadval

Jadvaldagi ma’lumotlarga ko’ra korrelyatsiya koeffitsentlarining quyidagi qiymatlarini olamiz:

Ryx1=0.9699. Ryx2=0.9408 Rx1x2=0.9428.

Regression taxlilni amalga oshirish uchun Данные - Анализ данных - Регрессия buyruqlarini bajarib quyidagi darchani hosil qilamiz (2.3-rasm).

3 - rasm.Ma’lumotlarni kiritish oynasi

Ushbu darchadagi Входной интервал Y oynasiga natigaviy belgi y ning qiymatlari yozilgan kataklarning raqamlari, Входной интервал X oynasiga omil belgilarning qiymatlari yozilgan kataklarning raqamlari kiritilib, OK tugmasi bosiladi , natijada quyidagi darcha hosil bo’ladi (4-rasm)

4– rasm. Korrelatsion regression hisoblarining natijalari

Rasmdagi jadvaldan a0, a1, a2 koeffitsentlarning qiymatlarini olamiz, ular mos ravishda B17, B18, B19- kataklarda joylashgan. Shunday qilib o’rganilayotgan jarayonni ifodalovchi quyidagi regressiya tenglamasi hosil bo’lamiz:

Y=1.8353+0.9459x1+0.08556x2

Ko’p omilli korrelyatsiyaning koeffitsenti R=0.9731 determinatsiya koeffitsenti R=0.9407 korrektirovkalangan determinatsiyaning koeffitsenti ga teng. Ular 4-rasmda B4, B5, B6 kataklarda joylashgan.

Fisher F-kriteriyasining haqiqiy darajasi (E12-katakda) F=151.653 ga jadval qiymati esa 1.45 ga teng (F12 - katakda), va regressiya parametrlarining Styudent t-kriteriyasi bo’icha haqiqiy darajalari (D18, D19-kataklarda) ga teng, t =4.45 t =1.416 t – ning jadval qiymatlari E18, E19 kataklarda berilgan. Bulardan ko’rinib turibtiki, tenlamaning parametrlari statistic ma’noga ega. Ushbu raqamlar H0 gipotezani inkor etishga asos bo’ladi.

Regressiya parametrlarining ishonchlilik oraliqlari (H18, J18; H19, J19 kataklardagi ma’lumotlarga asosan) quyidagicha:

0.4974_B1_1.3944 -0.042_B2_0.2132

Olingan natijalar regression modelning statistik ma’nodorligida qo’llash mumkin.