Toshkent moliya instituti mikroiqtisodiy

Elastiktik va chiziqli talab egri chizig‘i bo‘ylab umumiy daromad

Keling elastiklikning 4-rasmda ko‘rsatilgandek talab egri chizig‘i bo‘y!ab qanday o‘zgarishini tekshirib ko‘ramiz. Biz bilamiz to‘g‘ri chiziq o‘zgarmas qiyalikka ega. Qiyalik “muddat o‘tgan sari o‘sish” deb belgilanadi, ya’ni narxdagi o‘zgarishning (o‘sish) miqdordagi o‘zgarishga (muddat) nisbati. Bu alohida olingan talab egri chizig‘ining qiyaligi o‘zgarmasdir, chunki narxdagi har 1 dollaming o‘sishi talab miqdoridagi bir xil 2 birlik kamayishiga sabab bo‘ladi.

Chiziqli talab egri chizig‘ining qiyaligi o‘zgarmas bo‘lsa ham, elastiklik bunday emas. Bu to‘g‘ri, chunki qiyalik 2 ta o‘zgaruvchidagi o‘zgarishlaming nisbati, elastiklik esa 2 ta o‘zgaruvchidagi foiz o‘zgarishlarining nisbati. Buni siz 4-rasmdagi jadvaldan ko‘rishingiz mumkin. Jadval talabning narx elastikligini hisoblashda o‘rta nuqtalar usulidan foydalangan. Past narx va ko‘p miqdor uchrashgan nuqtada talab egri chizig‘i noelastik. Yuqori narx va kam miqdor uchrashgan nuqtada talab egri chizig‘i elastik.

Jadvalda, shuningdek, talab egri chizig‘idagi har bir nuqtada umumiy daromad ko‘rsatilgan. Bu sonlar umumiy daromad va elastiklik o‘rtasidagi aloqadorlikni bildiradi. Masalan, narx 1$ boMganda, talab noelastik va narxning 2$ ga ko'tarilishi umumiy daromadni oshiradi. Narx 5$ bo‘lganda, talab elastik va narxning 6$ ga ko‘tarilishi umumiy

daromadni qisqartiradi. 3$ va 4$ orasida, talab birga teng elastik bo‘ladi va bu ikki narxda umumiy daromad bir xil bo‘ladi.

Narx o‘zganshming umumiy daromadga ta’siri (mahsulot miqdori va narx) talab elastikligiga bog‘liq. a rasmda taiab egri chizig‘i noelastik. Bunday holatda narxnmg oshishi, kichik miqdorda talab haj mining kamayishiga oiib keladi shuning uchun jami daromad oshadi. Bu yerda narxning 1 $ dan 3 S ga ko'tarilishi talab hajmining 100 da SO ga pasayishiga sabab bo‘lgan. Jami daromad 100 $ 240 S ga ko‘tarilgan. b rasmda talab umumn daiymad egri chizig'i elastik. Bunday holatda narxning oshishi talab hajmining ko'proq qandav o‘z"aradi kamayishiga olib keladi Bu yerda narxning 4 S dan 5 $ ga ko‘tarilishi talab hajmining 50 dan 20 ga pasayishiga sabab bolgan. Jami daromad 200 $ dan 100 $ ga kamaygan.

R

Narx о 72<«rganda
ASM

( a) Talab noelastik bolgan holat

( a) Talab elastik bo'lgan holat

RASM 4

C
Narx

/liqdor
liiziqli cabb elastikligi

Talab egri chizig'ining qiyaJigi o‘zgartms. Ammo uning elastikligi o'zgamvchan. Jadvaldagi taiab ko'rsatkichi o‘rta nuqta metodi orqaJi talabning narx elastikligim hisoblash uchun foydalaniladi. Past narx va yuqori hajmdagi nuqtalarda tatab egri chizig‘i noelastik yuqori narx va kam hajmdagi b elastik.

Miqdor

Narx M a 20^

Umumiy o'zgansh; ozgc s"

d
tzc"*
aro'nad foizda fozc'i

ElastK К

200

6?

3.7

1.3

1X>

0.6

29

22

67

200

12

14

Elastik Elastik Elastik Birtik elastik Noelastik Noelastik Noelastik

Talabning boshqa elastikliklari

Talabning narx elastikligiga qo‘shimcha ravishda, iqtisodchilar bozordagi xaridorlaming xatti-harakatini tasvirlash maqsadida elastiklikning boshqa turlaridan ham foydalanishadi.