Toshkent moliya instituti mikroiqtisodiy

Zaruriyat hashamatga qarshi. Zaruriyatga bo‘lgan talab odatda noelastik bo‘ladi, lekin hashamat elastik talabga ega. Shifokorlarga tashrif buyurish narxi oshgan vaqtda, odamlar ular bilan uchrashish sonini keskin kamaytirmaydi. Lekin yelkanli qayiq narxi oshsa, unga bo‘lgan talab sezllarli darajada pasayadi. Chunki odamlar shifokorga zarariyat uchun borishadi, yelkanli qayiq esa hashamat hisoblanadi. Albatta, tovarlarning zaruriyat yoki hashamat ekanligi ulaming ichki xususiyatlariga bog‘liq emas, balki xaridorlaming xohishiga bog‘liq. Sog‘lig‘iga kamroq munosabatda bo‘lgan dengizchi uchun yelkanli qayiq talab elastikligiga ega boMgan zaruriyat bo‘ lishi mumkin va shifokorga borish elastik talabga ega bo‘lgan hashamat bo‘lishi mumkin.

Bozor tavsifl. Har qanday bozor talab elastikligi bozor chegaralarini qanday chizishimizga bog‘liq. Tor doirada aniqlangan bozor keng doirada aniqlanganidan ko‘ra elastikroq talabga ega, chunki tor doirada aniqlangan tovarlar uchun bir-birini o‘mini bosuvchi tovarlar topish oson. Misol uchun, oziq-ovqat noelastik talabga ega, chunki oziq- ovqatning o‘mini bosadigan tovar mavjud emas. Muzqaymoq elastik talabga ega, chunki disertga muzqaymoqdan boshqa narsa olsa ham bo‘ladi. Vanllln muzqaymog‘i juda ham elastik talabga ega, chunki muzqaymog‘ning ko‘plab boshqa tamlllari uning o‘mini bosadi.

Vaqt birligi. Tovarlar odatda uzoqroq vaqtda ko‘proq elastik talabga ega bo‘llshadi. Benzin narxi oshganda, birinchi oylarda unga bo‘lgan talab miqdori biroz kamayadi. Lekin, vaqt o‘tgan sayin, odamlar yoqilg‘i tejaydigan mashinalar sotib olishadi, jamoa transportidan ko‘proq foydalanishadi va ish joylariga yaqin joyga ko‘chishadi. Bir necha yil ichida benzinga bo‘lgan talab sezllarli darajada tushadi. Talabning narx elastikligini hisohlash

Biz talabning narx elastikligini umumiy nuqtayi nazardan ko‘rib chiqdik, endi uni qanday hisoblashni ko‘rib chiqamiz. Iqtisodchilar talab miqdorining foizdagi o‘zgarishini narxning foizdagi o‘zgarishiga nisbati shaklida talabning narx elastikligini hisoblashadi. Ya’ni:

Talabning narx elastikligi = I^^b^^dor^'foizdagi о'_ХЯапм

Narxning foizdagi о zgarishi

Masalan, faraz qiling muzqaymoq narxidagi 10 % o‘sish muzqaymoqqa bo‘lgan talab miqdorini 20 % ga kamaytirdi. Talabning narx elastikligini quyidagicha hisoblaymiz:

Talabning narx elastikligi = = 2.

Bu misolda, talabning narx elastikligi 2 ga teng. Miqdordagi o‘zgarish narxdagi o‘zgarishga nisbatan 2 barobar ko‘p.

Chunki talab miqdori narxga nisbatan teskari munosabatda, miqdoming foizdagi o‘zgarishi narxning foizdagi o‘zgarishiga nisbatan har doim qarama-qarshi bo‘ladi. Bu misolda narxning o‘zgarishi 10 % ga oshgan, talab miqdori o‘zgarishi esa 20 % ga kamaygan.