237
Bu 32-rasm ma'lumotlaridan ko‘rinib turibdiki, reklama ishlari reklama
kimga qaratilganligini, ya'ni maqsadli auditoriyani aniqlash va tahlil qilish bilan
boshlanadi. So‘ngra reklamaning maqsadi aniqlanadi. har bir reklama turi uchun
uning o‘ziga xos maqsadlari belgilanadi. Masalan, yangi tovar reklama
qilinayotgan bo‘lsa, unda reklamaning maqsadi yangi tovar to‘g‘risida birlamchi
ma'lumotni berishga qaratilishi, keyingi bosqichi esa yangi tovarning jozibador
xususiyatlari bo‘yicha qo‘shimcha axborotlar berishdan iborat bo‘lmog‘i kerak va
hokazo.
Reklamani tashkil etishdagi asosiy jarayonlardan biri reklama byudjetini
ishlab chiqish hisoblanadi. Reklama byudjetini ishlab chiqish reklama
kompaniyasining
maqsadlari,
korxonaning
moliyaviy
imkoniyatlari,
raqobatchilarning reklama xarajatlari, tarmoqdagi umumiy xarajatlar va
hokazolarni hisobga olishga asoslangan turli xil yondashuvlarni qo‘llash bilan
amalga oshiriladi. Reklama byudjetini hisoblab chiqishning bir necha xil usullari
mavjud. Bular asosan quyidagilar hisoblanadi: "mavjud mablag‘lardan bir qism
ajratish", "sotilgan tovarlar summasidan foizlar ajratish", raqobatli paritet, maqsad
va vazifalardan kelib chiqqan holda hisob-kitob qilish usuli.
Shuni qayd etish lozimki, reklama xarajatlari qaysi usul bilan hisoblab
chiqilganligiga qaramasdan, bu xarajatlar iste'molchi tomonidan tovarga
to‘layotgan narxda o‘z aksini topadi.
Har bir tashkilot bir vaqtning o‘zida har xil tashqi muhit sharoitida faoliyat
ko‘rsatadi. Shu sababli reklama xarajatlarini hisob-kitob qilganda korxona faoliyat
ko‘rsatayotgan iqtisodiy, siyosiy, ijtimoiy va boshqa sharoitlar hisobga olinishi
kerak.
Reklama ishlarini tashkil etishdagi keyingi qadam-bu reklama tarqatish
vositalarini tanlashdan iboratdir. Tabiiyki, reklama tarqatish vositalarini
tanlagandan so‘nggina, reklama xabarlarining mazmunini va turlarini aniqlashga
harakat qilinadi.
So‘ngra reklamani ishlab chiqish jarayonida reklama murojaatining g‘oyasi
ishlab chiqiladi. Yaxshi tanlangan g‘oya reklama murojaatiga qo‘shimcha mazmun
beradi. Bu esa reklamani tezda eslab qolish va unga qiziqish imkoniyatini
tug‘diradi.
Bundan keyin esa reklama murojaati ishlab chiqiladi, ya'ni reklama matni
tayyorlanadi. Reklama xabarlari, avvalombor, iste'molchining diqqatini tortishi va
qiziqtira oladigan bo‘lishi kerak. Agar reklamaning mazmuni iste'molchining
qarashlariga, hayotiy tajribasiga, to‘lov imkoniyatlariga mos kelsagina reklamaga
qiziqish va ishonish kuchayadi.
Reklama ishlarini tashkil etishning keyingi bosqichi reklama kompaniyasi
parametrlarini tanlashdan iboratdir. Bu erda reklama maqsadli bozorda qancha sonli
potentsial xaridorlarning e'tiboriga havola etilishi va reklama ma'lumotlari sutkada
necha marta efirga uzatilishi kabi masalalar aniqlanadi.
Reklamani rejalashtirishning so‘nggi bosqichi reklamaning samaradorligini
baholashdan iboratdir.
Reklama bir qancha belgilari bo‘yicha guruhlanadi.
Reklama qanday xududni qamrab olganligiga ya'ni, geografik belgisiga qarab
238
xorijiy, umummilliy, regional va mahalliy reklamalarga bo‘linadi.
Qo‘llanilayotgan texnik vositalariga qarab reklama quyidagi turlarga
ajratiladi: vitrina - ko‘rgazmali, matbuotdagi reklama, bosma reklama, audiovizual,
radio va telereklama.
Maqsadiga qarab reklama xaridorlarnning butun to‘plamiga va aholining
muayyan guruhlariga qaratilgan bo‘lishi ham mumkin. Agar reklama foyda olishga
qaratilgan bo‘lsa, bunday reklama tijorat reklamasi deb, agar foda olishga
qaratilmagan, balki jamoatchilikka qaratilgan bo‘lsa, tijorat bo‘lmagan reklama deb
yuritiladi.
Reklamalar maqsadli auditoriyaga qanday ta'sir ko‘rsatishiga qarab shartli
ravishda axborat beruvchi, qo‘zg‘atuvchi va eslatuvchi reklamalar deb ham
guruhlarga ajratilishi mumkin.
Ma'lumki, bugungi kunda har qanday korxonaning rivoj topishini
kompyuterlashtirishsiz tasavvur qilish qiyin. Shu sababli bugungi kunda
kompyuterlashtirilgan reklama ham reklama vositalari sifatida qo‘llanilmoqda
deyish mumkin. Xorijiy ekspertlarning fikriga ko‘ra, yaqin kelajakda
kompьyuterlashtirilgan reklamaning boshqa reklamalardan o‘zib ketishi kuzatiladi.
Bu reklamaning asl mohiyati shundan iboratki, reklama beruvchi korxona muayyan
to‘lov evaziga kompyuterlashtirilgan reklama axborotining manbalariga, ya'ni
ixtisoslashtirilgan kompyuter tizimlarining ma'lumotlar bazasiga o‘z korxonalari va
tovarlari to‘g‘risidagi ma'lumotlarni kiritadilar.
Xulosa
qilib
aytganda,
respublikamizda
bozor
munosabatlarining
shakllanishi va rivojlanishi sharoitida reklama sohasidagi tajribalarni sinchkovlik
bilan o‘rganib, ijodiy yondashib, ulardan oqilona foydalanish har bir korxonaning
barqarorligini ta'minlashda muhim vosita hisoblanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
