Toshkent moliya instituti "menejmet" kafedrasi "menejment"

1.Marketing tizimida narx tushunchasi va narxning shakllanishi 

Har  bir  tovar  o‗z  narxiga  ega,  ammo  hamma  firmalar  ham  o‗z  tovarini 

sotmoqchi bo‗lgan narxni mustaqil belgilashga qodir bo‗lavermaydi. Agar tovarlar 

differensiyalanmagan  bo‗lib,  raqo-batchilari‘soni  ko‗p  bo‗lsa,  firma  bozorda 

salohiyatga  ega  boi-maydi  va  bozor  belgilagan  narxni  qabul  qilishga  majbur 

bo‗ladi. Agar firma strategik marketingni rivojlantirib, shu tufayli bozorda ma‘lum 

bir  salohiyatga  erishgan  bo‗lsa,  narxni  belgilash  tanlan-gan  strategiyaning 

muvaffaqiyati uchun hal qiluvchi ahamiyatga ega boiadi. Yaqin paytlargacha ham 

narx  to‗g‗risidagi  qarorlar  faqat  moliyaviy  yondashuv  doirasida  qabul  qilinib 

kelinar  edi,  ya‘ni  narxlar,  asosan,  xarajatlar  va  rentabellik  nuqtayi  nazaridan 

belgilanar  edi.  Iqtisodiy  turbulentligi  inqirozli  yillarning  ahvolini  o‗zgartirib 

yubordi:  yuqori  inflyatsiya,  xomashyo  narxlarining  o‗sishi,  foiz  stavkalarining 

o‗sishi, narxlarning nazorat qilinishi,  raqobatning kuchayishi, xarid qobiliyatining 

pasayishi, konsyu-merizm - bu omillarning barchasi narx shakllanishining strategik 

rolini kuchaytirib yubordi. Narx belgilashning marketingdagi ahamiyatini qayd 

etib  o‗tgan  holda,  xarajatlar,  raqobat  va  talab-dan  kelib  chiqadigan  narx 

strategiyalarini izchillik bilan tahlil qilib chiqamiz. 

Firma  miqyosida  narx  ikki  xil  rol  o‗ynaydi:  bir  tomondan,  u  reklamaga 

o‗xshab  talabni  rag‗batlantirish  vositasi  bo‗lsa,  shu  bilan  birga,  ayni  paytda,  u 

uzoq  muddatli  rentabellikning  asosiy  omili  hamdir.  Shuning  uchun  narx 

strategiyasini tanlashda xarajatlar va  rentabellik bilan bog‗liq ichki  cheklashlarni 

ham,  bo-zorning xarid qobiliyati va raqobatchi tovarlarning narxlari bilan  bog‗liq 

tashqi  cheklashlarni  ham  hisobga  olish  lozim.  Undan  tashqari,  narxlarga  oid 

qarorlar  tovarni  pozitsiyalashga  oid  qarorlar  bilan  va  sotish  strategiyasi  bilan 

muvofiqlashtirilgan bo‗lishi , kerak.