Toshkent moliya instituti m. Y. Raximov, N. N. Kalandarova

Moliyaviy holatni bashoratlashga ichki va tashqi omillar ta’siri
Korxonalar moliyaviy holatni, moliyaviy natijalari va ulaming 
kelgusidagi 
kutilishlarini 
bashoratlashda 
yuz 
foiz 
aniqlikni 
ta’minlaydigan formula yoki model ishlab chiqilmagan. Moliyaviy holat 
va moliyaviy natijaviylikning alohida birliklarini (toMovga qobillik,
718

---

likvidlik, rentabellik, iqtisodiy nochorlik, ish aktivligi va h.k.) 
bashoratlashning ham ko'pi bilan 90 foizga qadar aniqligini ta’minlash 
mumkin xolos. Bu ham tashqi ta ’sir biliklaridagi (soliq, boj, kredit 
siyosatidagi uzoq davriylikdagi o'zgarishlar, inflyatsiyaning jilovlanishi, 
hisob-kitoblar va shartnomaviy munosabatlardagi) aniqlik ta’minlangan 
holdagina erishiladi.
Korxona moliyaviy holatini, moliyaviy natijalari va pul oqimlarini 
kelgusidagi kutilishiga ta’sir etuvchi birliklami quyidagi belgilari 
bo'yicha tarkiblash mumkin.
1. Yuzaga kelish shakli bo'yicha: ishchi va tashqi;
2.Natijaning muhimligi bo'yicha: asosiy va ikkilamchi;
3. Tarkibi bo'yicha: oddiy va murakkab;
4. Amal etish davri bo'yicha: doimiy va vaqtinchalik omillar
Tarkiblashda eng ommalashgan shakl bu ta’sir etuvchi birliklami
ichki va tashqi omillarga tarkiblash hisoblanadi. Ichki omillar bu 
korxonaning o'ziga bog'liq omillar, tashqi omillar bu korxonaning 
o'ziga, uning ish faoliyatiga, natijalariga bog'liq bo'lmagan ta’sir 
omillardir.
Tashqi omilar qatoriga quyidagilami kiritish mumkin:
- iste’molchilar to'lov talabining o'zgarishi va dinamikasi;
- hukumatning hisob, moliya-kredit, soliq siyosati;
- raqobatning jiddiyligi;
- siyosiy barqarorlik;
-resurslar bozoridagi holat;
- inflyatsiya i boshqalar.
Moliyaviy hisobotlarni bashoratlashda tashqi omilardan tashqari 
albatta birinchi navbatda ichki omillarga ahamiyat qaratish lozim. 
Negaki 
bu omillarni 
o'zgartirish, 
ta’sir darajalarini 
maqsadga 
yo'naltirish imkoniyatlari mavjud.