Toshkent moliya instituti m. Y. Raximov, N. N. Kalandarova

?0
МХХС “Молиявий хлсоботларни такдим этиш” тугрисидаги, 38 модда
296

---

Xo'jalik yurituvchi 
subyekt 
moliyaviy 
hisobotning xalqaro 
standartlarida yana shunday muhim jihat aks etganki, subyektlar 
minimal qiyosiy moliyaviy hisobotlarga qo4shimcha tarzda oldingi 
davming boshiga bo'lgan moliyaviy holat to4g4risidagi uchinchi 
hisobotni ham taqdim etishi lozim, agarda:
(a) u hisob siyosatini retrospektiv tarzda qo'llasa, o 4zining 
moliyaviy hisobotlaridagi moddalarni retrospektiv tarzda qayta hisoblasa 
yoki ulami qayta tasniflasa;
(b) retrospektiv qo‘llash, retrospektiv qayta hisoblash yoki qayta 
tasniflash oldingi davr boshidagi moliyaviy holat to4g 4risidagi hisobotda 
aks ettirilgan m a’lumotlarga muhim darajada ta’sir etgan bo4Isa.
Yuqoridagi tartibga ko4ra, xo'jalik yurituvchi subyekt moliyaviy 
holat to4g 4risidagi uchta hisobotlarni quyidagi davr holatlariga taqdim 
etishi lozim:
(a) joriy davr oxiriga;
(b) oldingi davr oxiriga;
(d) oldingi davr boshiga.
Ma’lumotlaming 
davrlararo 
qiyosiy ligini 
oshirish 
fcydalanuvchilarga iqtisodiy qarorlami qabul qilishda, ayniqsa bashorat 
maqsadlarida, moliyaviy m a’lumotlardagi tendensiyalami baholash 
uchun imkoniyat yaratadi.
Ba’zi holatlarda, joriy davrga nisbatan qiyoslanuvchanlikka erishish 
uchun muayyan oldingi davrdagi qiyosiy ma’lumotlarni qayta 
tasniflashning imkoni bo4lmaydi. Masalan, tadbirkorlik subyekti qayta 
tasniflashga imkon beradigan tarzda oldingi davr(lar)dagi ma’lumotlami 
yig4magan bo4lishi mumkin va ma’lumotlami qayta yaratish imkoni 
bo‘lmasligi mumkin.
Minimum darajada, moliyaviy holat to4g 4risidagi hisobot quyidagi 
summalami aks ettiradigan satrlarda ko'rsatiladigan moddalarini o 4z 
ichiga olishi lozim: (a) asosiy vositalar; (b) investitsion mulk; (d) 
nomoddiy aktivlar; (e) moliyaviy aktivlar; (f) ulush bo4yicha hisobga 
olish usuli bo4yicha hisobga olingan investitsiyalar; (e) biologik aktivlar; 
(j) tovar-moddiy zaxiralar; (z) savdo bo4yicha va boshqa debitorlik
297

---

qarzlari; (i) naqd pullar va naqd pul ekvivalentlari; (y) sotishga 
moMjallangan sifatida tasniflangan aktivlar va sotishga mo‘ljallangan 
sifatida tasniflangan hisobdan chiqariladigan moddalaming guruhlariga 
kiritilgan aktivlari; (k) savdo bo‘yicha va boshqa kreditorlik qarzlari; (1) 
rezervlar; (m) moliyaviy majburiyatlar; (n) joriy soliq bo‘yicha 
majburiyatlar va aktivlar; (o) muddati uzaytirilgan soliq majburiyatlari 
va muddati uzaytirilgan soliq aktivlari; (p) sotish uchun mo‘ljallangan 
sifatida tasniflangan hisobdan chiqariladigan moddalaming guruhlariga 
kiritilgan majburiyatlar; (r) kapital tarkibida aks ettirilgan, nazorat 
kuchiga ega bo‘lmagan ulushlar; (s) bosh tashkilotning mulk egalariga 
tegishli bo‘lgan, chiqarilgan kapital va kapitaldagi rezervlar.
X o‘jalik yurituvchi subyektlarining moliyaviy holatini tushunishda 
o ‘rinli bo‘lsa, moliyaviy holat to ‘g crisidagi hisobotning satrlarida 
ko'rsatiladigan qo‘shimcha moddalarini, sarlavhalami va jamilarni 
taqdim etishi lozim.
Agar xo‘jalik yurituvchi subyekt o'zining moliyaviy holati 
to ^ r is id a g i hisoboti da joriy va uzoq muddatli aktivlami hamda joriy va 
uzoq muddatli majburiyatlarni alohida turkumlar sifatida aks ettirsa, u 
muddati uzaytirilgan soliq aktivlarini (majburiyatlarini) joriy aktivlar 
(majburiyatlar) sifatida tasniflamasligi lozim.
Xo'jalik yurituvchi subyekt moliyaviy holat to‘g ‘risidagi hisobotda 
alohida taqdim etilishi o ‘rinli boMgan mohiyati yoki vazifasi jihatidan 
etarlicha farqlanadigan moddalaming ro‘yxatiga quyidagilami kiritish 
mumkin:
(a) moddalar hisobotning alohida satrlarida ko‘rsatiladi, qachonki 
moddaning yoki o ‘xshash moddalar guruhining hajmi, xususiyati yoki 
vazifasi xo‘jalik subyektining moliyaviy holatini tushunish uchun ushbu 
moddalaming alohida taqdim etilishini talab etsa;
(b) x o ‘jalik yurituvchi subyektning moliyaviy holatini tushunishda 
o'rinli boMgan m a’lumotlami ta’minlash uchun foydalanilgan tavsiflar 
va moddalaming yoki o ‘xshash moddalar guruhining tartibi xo'jalik 
yurituvchi subyekt va uning operatsiyalarining mohiyatidan kelib chiqib 
o ‘zgartirilishi mumkin.