Toshkent moliya instituti m. Y. Raximov, N. N. Kalandarova

Узбекистон республикасининг «Бухгалтерия хисоби тугрисида»ги конуни 2016 йил 13-апрель
69

---

korxona faoliyati bilan qiziquvchi kontirgentlar tomonidan, mulk egalari 
yoki davlat organlari tomonidan amalga oshiriladi.
Tashqi moliyaviy tahlilning ahamiyatli jihatlari quyidagilar bilan 
xarakterlanadi:
-tahlil subyektlari va axborot foydalanuvchilarining ko'pligi; 
-tahlilchilaming maqsadi va qiziqishlarining turli-tumanligi; 
-hisobga olish va hisobotlashning normativ qoidalari, tahlil 
etishning rasmiy jihatlarini belgilanganligi;
-tahlilning faqat chop etiladigan moliyaviy hisobot shakllaridagi 
axborotlar bazasiga tayangan holda o4kazilishi;
-qocyiladigan analitik masalalaming cheklanganligi;
-axborot foydalanuvchilar uchun korxona faoliyati yuzasidan tahlil 
natijalaridan foydalanishning maksimal ochiqligi.
Tashqi moliyaviy tahlilning asosiy jihatlari moliyaviy hisobot 
m a’lumotlari 
asosida 
korxona 
aktivlari, 
o ‘z 
sarmoyasi 
va 
majburiyatlarining o'zgarishiga, to‘lov layoqati va likvidlilik darajasiga, 
moliyaviy holati va barqarorligi, bozor va ish aktivligiga, moliyaviy va 
iqtisodiy salohiyatiga, iqtisodiy mustahkamligi va nochorligiga, foyda 
va rentabellik darajasiga, 
pul oqimi va xususiy kapitalning 
o‘zgarishlariga, korxonaning iqtisodiy reytingini aniqlashga qaratiladi. 
Ichki moliyaviy tahlil-korxonaning ichki bo‘limlari? xodimlari
tomonidan o ‘tkazilib o ‘rganiladigan masalalaming koiam i bilan tashqi
*
moliyaviy tahlildan farq qiladi. Ichki moliyaviy tahlilning axborotlar 
bazasi va o 4rganiladigan masalalaming ko‘lami tashqi moliyaviy tahlilga 
nisbatan 
keng hisoblanadi. Uning axborotlar bazasiga faqat chop 
etiladigan moliyaviy hisobotlamigina emas, balki moliyaviy hisobning 
barcha manbalaridan va hisobdan tashqari manbalarini ham kiritish 
mumkin. O'rganiladigan masalalar ko‘lamini boshqaruvchilar va 
tahlilchilaming qiziqishlari doirasidani kelib chiqib belgilash mumkin. 
Ushbu tahlil turining o ‘ziga xos xususiyatlarini quyidagi jihatlar bilan 
izohlash mumkin.
Ichki moliyaviy tahlilning o ‘ziga xos jihatlari:
-tahlil subyektlarining tor guruhi;
70

---

-tahiil natijalari faqat ichki talablarga, korxona boshqaruvi 
yuzasidan y o ‘naltirilganligi;
-teran moliyaviy tahlilni o4kazishda axborotlarning keng doirasidan 
foydalanish imkoniyatini yuqoriligi;
-tahlilni o4kazish bo‘yicha normativ metodikalar bilan birgalikda 
aniq reglamentlari (tartiblaming) belgilanmagan usullaridan foydalanish 
imkoniyatlari;
-aniq boshqaruv qarorlarini tayyorlash yuzasidan chuqur moliyaviy 
tahlilni o'tkazishning imkoniyatligi;
-boshqaruv apparati talablaridan kelib chiqqan holda analitik ishni 
tashkil etilishi.
Moliyaviy tahiil mazmuni bo‘yicha to ‘liq moliyaviy tahiil va 
tematik moliyaviy tahiil turlariga tarkiblanadi
ToMiq moliyaviy tahiil korxona moliyaviy faoliyatining barcha 
jihatlarini kompleks 
0
‘rganishni xarakterlaydi. Tematik moliyaviy tahiil 
korxona moliyaviy faoliyatining alohida jihatlarini va akspektlarini 
o‘rganishni xarakterlaydi. Tematik moliyaviy tahiil predmetiga: 
aktivlardan samarali foydalanish, aktivlami moliyalashtirishda alohida 
manbalardan optimal foydalanish darajasi, to‘lov layoqati va moliyaviy 
barqarorlik holati, optimal investitsion faoliyat, kapitalning moliyaviy 
tuzilishi kabi masalalami kiritish mumkin.
Moliyaviy tahlilda obyektni qamrab olinishi yuzasidan xo'jalik 
yurituvchi subyektlaming to4liq (bir butunlikdagi) moliyaviy tahlili, 
alohida bo‘limlar va birliklarning moliyaviy holatini tahlili (iqtisodiy 
javobgarlik markazlari bo‘yicha), hamda alohida moliyaviy jarayonlar
Q
tahlilini tarkiblash mumkin .
g