Toshkent moliya instituti m. Y. Raximov, N. N. Kalandarova moliyaviy tahlil

4
5
Moliyaviy (Rm)
Aktivlar tarkibi	Ai	Ai	Ai	Ai	Ai
Investitsion jozibadorlik	Ii	Ii	Ii	Ii	Ii
Aktivlar daromadligi	Di	Di	Di	Di	Di
Foyda normasi	Fi	Fi	Fi	Fi	Fi
Kapital foydaliligi	Ki	Ki	Ki	Ki	Ki
Ishlab chiqarish (Ri)
Uskunalardan foydalanish	Ui	Ui	Ui	Ui	Ui
Ishlab chiqarish quvvatlari	Ki	Ki	Ki	Ki	Ki
Xodimlar soni	Xi	Xi	Xi	Xi	Xi
Sifat nazorati tizimi	Si	Si	Si	Si	Si
Mehnat unumdorligi	Mi	Mi	Mi	Mi	Mi
Texnologik uskunalarning yoshi	Ti	Ti	Ti	Ti	Ti
Tashkil etish va boshqarish (Rb)
Boshqaruv xodimlari va injener texnik xodimlar soni	Bi	Bi	Bi	Bi	Bi
Boshqaruv xodimlarining tashqi muhit ta’sirida o‘zgarishga moyilligi	Mi	Mi	Mi	Mi	Mi
Funksiya va vazifalarning aniq belgilanishi	Fi	Fi	Fi	Fi	Fi
Boshqaruvni tashkil etish strukturasi	Si	Si	Si	Si	Si
Boshqaruvda foydalaniladigan axborotlar sifati	Mi	Mi	Mi	Mi	Mi
Boshqaruv tuzilmasining o‘zgaruvchanligi	Ti	Ti	Ti	Ti	Ti
Marketing (Rr)
Bozordagi ulushi	Bi	Bi	Bi	Bi	Bi
Firma reputatsiyasi	Fi	Fi	Fi	Fi	Fi
Brend prestiji	Pi	Pi	Pi	Pi	Pi
Reklama samaradorligi	Ri	Ri	Ri	Ri	Ri
Strategiya	Si	Si	Si	Si	Si
Baholash siyosati	Tsi	Tsi	Tsi	Tsi	Tsi
Sotishning tashkiliy va texnik jihatlari	Ji	Ji	Ji	Ji	Ji
Xizmatlar sifati	Xi	Xi	Xi	Xi	Xi
Mijozlar soni	Mi	Mi	Mi	Mi	Mi
Kadrlar tarkibi (Rx)
Kadrlar kvalifikatsiya darajasi	Ki	Ki	Ki	Ki	Ki
Sotishda band bo‘lgan xodimlarning texnik kvalifikatsiya darajasi	Xi	Xi	Xi	Xi	Xi
Texnologik (Rt)
Standartlarning qo‘llanishi	Si	Si	Si	Si	Si
Yangi mahsulotlar	Yai	Yai	Yai	Yai	Yai
Innovatsion, ilmiy tadqiqot xarajatlari	Ii	Ii	Ii	Ii	Ii

1,2,3,4,5-qatorlar korxonalarning raqobatdoshlik darajasi bo‘yicha sifat mezonlari hisoblanadi. Bunda: 1-a’lo; 2-yaxshi; 3-o‘rta; 4-o‘rtadan past, 5-tashvishli holat deb beligilanadi.

Korxona raqobatdoshligini aniqlash va tahlil qilishning «4R» modeli

Raqobatdoshlik omillari	Tahlil qilinayotgan korxonada	Raqobatchilarda
		A	V	......
Mahsulot (Rm)
Ishonchlilik	Rm1	Rm1	Rm1	Rm1
Xizmat muddati	Rm2	Rm2	Rm2	Rm2
Ta’mir talablik	Rm3	Rm3	Rm3	Rm3
Texnik darajasi	Rm4	Rm4	Rm4	Rm4
Savdo markasi obro‘si	Rm5	Rm5	Rm5	Rm5
Ta’mirlash xizmati darajasi	Rm6	Rm6	Rm6	Rm6
Qo‘shimcha xizmatlar qulayligi	Rm7	Rm7	Rm7	Rm7
Xizmatlar va mahsulotlarni tanlash variantlari	Rm8	Rm8	Rm8	Rm8
Assortiment tarkibi	Rm9	Rm9	Rm9	Rm9
Narx (Rn)
Chakana bahosi	Rn1	Rn1	Rn1	Rn1
Ulgurji bahosi	Rn2	Rn2	Rn2	Rn2
Narx chegirmalari	Rn3	Rn3	Rn3	Rn3
Hisob-kitob shakllari	Rn4	Rn4	Rn4	Rn4
Tovarlarni sotish regioni va yo‘llari (Rs)
Sotish strategiyasi	Rs1	Rs1	Rs1	Rs1
Taqsimot turlari	Rs2	Rs2	Rs2	Rs2
Dilerlar soni	Rs3	Rs3	Rs3	Rs3
Distrbyuterlar soni	Rs4	Rs4	Rs4	Rs4
Bozorni egallash darajasi	Rs5	Rs5	Rs5	Rs5
Sotish hududlari	Rs6	Rs6	Rs6	Rs6
Reklama(Rr)
Reklama shakllari	Rr1	Rr1	Rr1	Rr1
Reklama joylari	Rr2	Rr2	Rr2	Rr2
Reklama byudjeti hajmi	Rr3	Rr3	Rr3	Rr3
Reklama chastotasi	Rr4	Rr4	Rr4	Rr4
Ko‘rgazmalarda ishtiroki	Rr5	Rr5	Rr5	Rr5
Ommaviy axborot vositalarida e’lonlar	Rr6	Rr6	Rr6	Rr6
Chegirmalar	Rr7	Rr7	Rr7	Rr7

J.J. Lamben modeli bo‘yicha raqobatdoshlik tahlili metodikasi ham amaliyotda keng qo‘llaniladi. Unda asosiy ko‘rsatkichlar sifatida bozordagi ulushi, tovarlar tarkibi ulushi, xarajatlar sarfi, texnologiyalarni o‘zlashtirish darajasi va imiji olingan.

Raqobatdoshlikning aniqlash va tahlil qilishning Lamben modeli

Baholash ko‘rsatkich lari	Baholash mezonlari
	Past 1-2 ball	O‘rta 2-3 bal	Yuqori 4-5 ball
Bozordagi ulushi	3/1 dan kichik	3/1 dan yuqori	lider
Tovar tarkibining ulushi	diferensiyalanmagan	diferensiyalangan	Noyob
Xarajatlar	Raqobatchilarniki dan yuqori	Raqobatchilar niki bilan bir xil	Raqobatchilarni kidan kam
Texnologiyani o‘zlashtirish darajasi	O‘zlashtirish qiyin kechadi	O‘zlashtirish oson kechadi	To‘liq o‘zlashtirilgan
Imij	yo‘q	Rivojlangan	Kuchli imijga ega

Natijalar ballik tizimda baholanadi.
Raqobatdoshlikning‚ shuningdek‚ ichki normalar tartiblari ham belgilanadi. Eng ommalashgan formasi bu reyting baholash usuli hisoblanadi.

Bu yerda:
R_j – korxonaning reyting bahosi;
X1X2,.. .Xn – tahlil qilinayotgan ko‘rsatkichlarning nisbiy ifodasi; Shuningdek, korxona raqobatdoshligini aniqlashning matritsali, samaradorlikka bog‘langan modellaridan ham amaliyotda keng foydalaniladi.