Toshkent moliya instituti m. Y. Raximov, N. N. Kalandarova moliyaviy tahlil


Moliyaviy tahlilda o‘rganiladigan ko‘rsatkichlar tizimi



Download 6,82 Mb.
bet191/296
Sana20.06.2022
Hajmi6,82 Mb.
#684425
1   ...   187   188   189   190   191   192   193   194   ...   296
Bog'liq
Moliyaviy tahlil darslik 2020-2021

Moliyaviy tahlilda o‘rganiladigan ko‘rsatkichlar tizimi

1.

Daromadlar

Mahsulot sotishdan sof tushum

1.1.




Boshqa operatsion daromadlar

1.2.




Moliyaviy faoliyatdan daromadlar

1.3.




Favqulodda daromadlar

2.

Xarajatlar

Sotilgan mahsulot (ish, xizmat)lar ishlab chiqarish tannarxi

2.1.




Davr xarajatlari

2.2.




Moliyaviy xarajatlar

2.3.




Favqulodda xarajatlar

3.

Foyda va zararlar

Yalpi foyda (zarar)

3.1.




Asosiy faoliyat foydasi (zarari)

3.2.




Umumxo‘jalik faoliyatining foydasi (zarari)

3.3.




Moliyaviy faoliyat foyda (zarar)

3.4.




Umumxo‘jalik faoliyatining foydasi (zarari)

3.5.




Favqulodda foyda (zarar)

3.6.




Soliq to‘loviga qadar foyda (zarar)

4.

Rentabellik ko‘rsatkichlari

Sotuv rentabelligi

4.1.




Xarajat rentabelligi

4.2.




Kapital rentabelligi

4.3.




Aktivlar rentabelligi

4.4.




Asosiy vositalar rentabelligi

Tahlilda moliyaviy natijalar (daromad va xarajatlar), foyda va zararlar, rentabellik ko‘rsatkichlarini joriy va o‘tgan yil ko‘rsatkichlari tahlil usullarida retrospektiv tarzda o‘rganiladi, o‘zgarish sabablari va omillari baholanadi.


Moliyaviy hisobotlarning xalqaro standartlarida ko‘pgina tadbirkorlik subyektlari moliyaviy natijalar tahlili yuzasidan quyidagi jihatlarni ochib berishlari lozim54:
(a) moliyaviy natijalarni shakllantirgan asosiy omillar va ta’sirlar;
(b) xo‘jalik yurituvchi subyektining faoliyatini moliyalashtirish manbalari va u tomonidan ko‘zlangan majburiyatlarning kapitalga nisbati koeffitsiyenti;
(d) xo‘jalik yurituvchi subyektining (MHXSlarga muvofiq) moliyaviy holat to‘g‘risidagi hisobotda tan olinmagan resurslari.55


Moliyaviy natijalar tahlilida o‘rganiladigan ko‘rsatkichlar tizimi va ularning tahlili



Ko‘rsatkichlar

O‘tgan yil

Hisobot yili

Farqi (+,-)

O‘sishi, %

1.

Daromadlar (mln so‘m):

3 631 337 630

5 687 590 502

2 056 252 872

156.6




Mahsulot sotishdan sof tushum

3 362 225 550

5 180 801 340

1 818 575 790

154.0




Boshqa operatsion daromadlar

0

0

0

0




Moliyaviy faoliyatdan daromadlar

269 112 080

506 789 162

237 677 082

188.0




Favqulodda daromadlar

0

0

0

0

2.

Xarajatlar (mln so‘m):

3 337 277 870

4 956 117 015

1 618 939 145

148.5




Sotilgan mahsulot (ish va xizmat)lar ishlab chiqarish tannarxi

2 474 622 038

3 191 287 162

716 665 124

128.9




Davr xarajatlari

568 302 199

752 744 444

184 442 245

132.3




Boshqa operatsion xarajatlar

135 306 333

178 630 359

43 324 026

132.0




Moliyaviy xarajatlar

159 047 300

833 455 050

674 407 750

523.9




Favqulodda xarajatlar

0

0

0

0

3.

Foyda va zararlar (mln so‘m):
















Mahsulot (ish va xizmat)larni sotishning yalpi foydasi

887 603 512

1 989 514 178

1 131 910 666

224.2




Asosiy faoliyat foydasi (zarari)

454 607 646

1 415 400 093

960 792 447

3.12




Daromad (foyda) solig‘ini to‘lagunga qadar foyda

564 672 426

1 088 734 205

524 061 779

193.0




Daromad solig‘i

16 304 363

30 730 577

14 426 214

188.4




Foydadan boshqa soliqlar va yig‘imlar

40 674 456

83 965 344

43 290 888

206.0




Sof foyda

507 693 607

974 038 284

466 344 677

192.1

4.

Rentabellik ko‘rsatkichlar, %
















Sotuv rentabelligi

26.3

38.3

12.0

145.6




Xarajat rentabelligi

35.8

62.3

26.5

174.0




Kapital rentabelligi

6.5

9.6

3.1

147.6




Aktivlar rentabelligi

3.8

4.0

0.2

105.2

Korxonada daromad solig‘ini to‘lagunga qadar bo‘lgan foyda summasi o‘tgan yilga nisbatan 93 foizga yoki 524 061 779 ming so‘mga ortgan. Sof foyda summasi mos ravishda o‘tgan yilga nisbatan 92.1 foizga qiymatda 466 344 677 ming so‘mga o‘sgan. Rentabellikning tanlangan va tahlil qilingan turlari bo‘yicha holatni ham ijobiy baholash mumkin. Jumladan sotuv rentabelligi o‘tgan yilga nisbatan 12 foizga, xarajatlar rentabelligi o‘tgan yilga nisbatan 26.5 foizga, kapital rentabelligi 3.1 foizga, aktivlar rentabelligi 0.2 foizga ortgan.

O‘zbekiston temir yo‘llari” AJ ning buxgalteriya balansi


(2016-2017 yy.)

Ko‘rsatkichlar nomi

2017 yil

2016 yil

O‘zgarishi (+;-)

O‘sishi, %

Aktiv













1. Uzoq muddatli aktivlar

12 593 199 960

10 219 731 945

2 373 468 015

123.2

2. Joriy aktivlar

11 683 693 105

2 978 372 713

8 705 320 392

392.3

Balans aktivi bo‘yicha jami

24 276 893 065

13 198 104 658

11 078 788 407

183.9

Passiv













1. O‘z mablag‘lari manbalari

10 124 233 076

7 745 794 466

2 378 438 610

130.7

2. Majburiyatlar

14 152 659 989

5 452 310 192

8 700 349 797

259.7

Balans passivi bo‘yicha jami

24 276 893 065

13 198 104 658

11 078 788 407

183.9

O‘zbekiston temir yo‘llari” AJ ning moliyaviy natijalar to‘g‘risidagi hisoboti (2016-2017 yy.)



Ko‘rsatkichlar nomi

2017 yil

2016 yil

O‘zgarishi (+;-)

O‘sishi, %

Mahsulot (ish va xizmat)larni sotishdan sof tushum

5 180 801 340

3 362 225 550

1 818 575 790

154

Sotilgan mahsulot (ish va xizmat)larning tannarxi

3 191 287 162

2 474 622 038

716 665 124

128.9

Mahsulot (ish va xizmat)larni sotishning yalpi foydasi

1 989 514 178

887 603 512

1 101 910 666

224.2

Davr xarajatlari

752 744 444

568 302 199

184 442 245

132.3

Boshqa operatsion xarajatlar

178 630 359

135 306 333

43 324 026

131.8

Asosiy faoliyatning foydasi

1 415 400 093

454 607 646

960 792 447

311.6

Moliyaviy faoliyat bo‘yicha xarajatlar

833 455 050

159 047 300

674 407 750

523.8

Moliyaviy faoliyatning daromadlari

506 789 162

269 112 080

237 677 082

188.1

Daromad (foyda) solig‘ini to‘lagunga qadar foyda

1 088 734 205

564 672 426

524 061 779

192.9

Favquloddagi foyda va zararlar

0

0

0

0

Daromad (foyda) solig‘i

30 730 577

16 304 363

14 426 214

187.5

Foydadan boshqa soliqlar va yig‘imlar

83 965 344

40 674 456

43 290 888

207.5

Hisobot davrining sof foydasi

974 038 284

507 693 607

466 344 677

192.1



9.4. Xo‘jalik yurituvchi subyektning asosiy va asosiy bo‘lmagan faoliyatidan olingan daromadlari tahlili


Xo‘jalik yurituvchi subyektning asosiy faoliyati turi keng qo‘llaniladigan va ahamiyatli ko‘rsatkichlardan biri hisoblanadi. Korxonalarga soliq solish tartiblari, ularning stavkalari, qator imtiyozlar va periferensiyalar ushbu faoliyat turidan kelib chiqqan holda belgilanadi.


Amaldagi me’yoriy huquqiy hujjatlar talabiga muvofiq asosiy faoliyat turini belgilash tartiblariga quyidagicha amal qilinadi:
- Agar asosiy faoliyat turini belgilashda olingan tushumning yoki qo‘shilgan qiymat solig‘i summasining salmog‘iga bosh omil sifatida qaraladi. Eng yuqori tushum olib kelgan, yoki eng yuqori qo‘shilgan qiymat solig‘ini aniqlangan faoliyat turi deb belgilanadi.
- Statistika organlari korxonalarning asosiy faoliyat turini belgilashda ular tomonidan topshiriladigan statistik hisobot manbalariga tayanadilar. Bunda ham asosiy faoliyat turi statistika organi tomonidan korxona ishtirokisiz, mustaqil, sotishdan olingan sof tushum hajmiga qarab belgilanadi.
Ba’zi hollarda bir yilda bir marta, boshqalarida esa uni har chorakda belgilash talab etiladi.
O‘zbekiston Respublikasi Soliq Kodeksida asosiy va birgalikdagi faoliyat turlariga quyidagicha ta’rif beriladi:
Asosiy faoliyat turi — yuridik shaxsning hisobot davri yakunlari bo‘yicha umumiy realizatsiya qilish hajmidagi sof tushum ulushi ustunlik qiladigan faoliyatdir.
Birgalikda ishlab chiqarilgan mahsulot — birgalikdagi faoliyat natijasi bo‘lgan tovar (ish va xizmat)lardir.56
Asosiy faoliyatdan olingan daromadlar tahlilida joriy davrda mahsulot (ish va xizmat)larni sotishdan sof tushumning hajmi, sotilgan mahsulot (ish va xizmat)larni ishlab chiqarish tannarxi, davr xarajatlari, operatsion daromadlar va xarajatlarning tahlili amaldagi “Mahsulot (ish va xizmat)larni ishlab chiqarish va sotish xarajatlarining tarkibi hamda moliyaviy natijalarni shakllantirish tartibi to‘g‘risida”gi nizom talablari bo‘yicha amalga oshiriladi. Shu sababli yuqoridagi tarkibdan bir muncha farq qiladi.
Asosiy faoliyatning moliyaviy natijasini aniqlashda asosiy va asosiy bo‘lmagan faoliyat turlarini tarkiblash bir mazmunda qaralmaydi. Asosiy faoliyat sifatida mahsulot (ish va xizmat)larni sotishdan eng yuqori tushumga ega qator tarkiblansa, qolgan barcha sotishlar asosiy bo‘lmagan faoliyat sifatida tarkiblanadi. Lekin ularning barchasi moliyaviy natijalar to‘g‘risidagi hisobotda asosiy faoliyat natijasi (hisobotning 100-satri) sifatida qayd etiladi.
Asosiy faoliyatning moliyaviy natijasi mahsulot (tovar, ish va xizmat)larni sotishning yalpi foydasi (zarari) (moliyaviy natijalar to‘g‘risidagi hisobotning 030-satr), davr xarajatlari (040-satr), asosiy faoliyatning boshqa daromadlari (090-satr)dan iborat bo‘ladi.
Demak, xulosa qilishimiz mumkinki, asosiy faoliyat korxona faoliyatining (ishlab chiqarish, savdo, umumiy ovqatlanish, ijara va h.k.) xususiyatlaridan kelib chiqqan holda faoliyatlar, soliqqa tortish, imtiyoz va periferensiyalardan kelib chiqib belgilanishi mumkin.
Tushumni tan olishda realizatsiya qilishning mazmunini ham aniq tushunib olish lozim.
Realizatsiya qilish deganda — sotish, ayirboshlash, beg‘araz berish maqsadida tovarlarni jo‘natish (topshirish), ishlarni bajarish va xizmatlar ko‘rsatish, shuningdek, garovga qo‘yilgan tovarlarga bo‘lgan mulk huquqini garovga qo‘yuvchi tomonidan garovga oluvchiga topshirish nazarda tutiladi. Hisobvaraq-fakturalar, ishlar bajarilganligi yoki xizmatlar ko‘rsatilganligi to‘g‘risidagi dalolatnomalar, tovarlar jo‘natilganligini (topshirilganligini), ishlar bajarilganligini, xizmatlar ko‘rsatilganligini tasdiqlovchi kvitansiyalar, cheklar va boshqa hujjatlar realizatsiya qilganlikni tasdiqlovchi hujjatlar hisoblanadi57.



Download 6,82 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   187   188   189   190   191   192   193   194   ...   296




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish