Toshkent moliya instituti m. Y. Raximov, N. N. Kalandarova moliyaviy tahlil

Moddiy resurslar va ulardan samarali foydalanishni tahlili

Ko‘rsatkichlar	Yillar			Mutlaq o‘zgarishi (+,-)
	2015	2016	2017	2016 y. 2015 yilga nisbatan	2017 y. 2016 yilga nisbatan	2017 y. 2015 yilga nisbatan
Mahsulot hajmi, mln so‘m	241950	358353	718470	116403	360117	476520
Mahsulot sotishdan sof tushum, mln so‘m
Yalpi foyda, mln so‘m	26145	21333	31632	-4812	10299	5487
Moddiy resurslar qiymati, mln so‘m	35529	46101	56454	10572	10353	20925
Moddiy resurslar qaytimi, mln so‘m	6,81	7,77	12,73	0,96	4,95	5,92
Moddiy resurslar sig‘imi	0,15	0,13	0,08	-0,02	-0,05	-0,07
Moddiy resurslar aylanish davri, kun	52.86	46.33	28.27	-6.53	-18.6	-24.29
Moddiy resurslar rentabelligi, %	73,59	46,27	56,03	-27,31	9,76	-17,56

Xulosa: korxonada mahsulot ishlab chiqarish hajmi 2017-yilda 2016-yilga nisbatan 360117 ming so‘mga, 2015-yilga nisbatan 476520 ming so‘mga ortgan. O‘z navbatida 2017-yildagi moddiy resurslar qiymati 2016-yilga nisbatan 10299 ming so‘mga, 2015-yilga nisbatan 5487 ming so‘mga ortgan.
Moddiy resurslar sig‘imining eng quyi natijasi 2017-yilda kuzatilgan.
Moddiy resurslar rentabelligi bo‘yicha natijaviylik esa aksincha bo‘lgan. Eng yuqori natijaga 2015-yilda erishilgan.


Mehnat resurslari va unumdorlik tahlili

Ko‘rsatkichlar	Yillar			Mutlaq o‘zgarishi, (+,-)			O‘sish darajasi, %
	2015	2016	2017	2016 y. 2015y.ga nisbatan	2017 y. 2016 yilga nisbatan	2017 y. 2015 yilga nisbatan	2016 y. 2015y.ga nisbatan	2017 y. 2016 yilga nisbatan	2017 y. 2015 yilga nisbatan
Mahsulot sotishdan tushum, mln so‘m	241950	358353	718470	116403	360117	476520	48,11	100,49	196,95
Xodimlarning o‘rtacha ro‘yxat soni, kishi	1293	1381	1364	88	-17	71	6,81	-1,23	5,49
Ishchilarning o‘rtacha ro‘yxat soni, kishi	750	731	748	-19	17	-2	-2,53	2,33	-0,27
Ishchilarni xodimlar tarkibidagi salmog‘i, koeffitsiyenti	0,580	0,529	0,548	-0,051	0,019	-0,032	-8,74	3,61	-5,45
Ish vaqti fondi, kun	251	251	251	0	0	0	0	0	0
Ish kuni davomiyligi, soat	7,213	7,005	6,904	-0,208	-0,101	-0,309	-3,27	-1,06	-4,29
Bir xodimga to‘g‘ri keladigan o‘rtacha yillik mahsulot hajmi, ming so‘m	187,12	259,49	526,74	72,37	267,25	335,61	38,67	102,99	181,49
Bir ishchiga to‘g‘ri keladigan o‘rtacha yillik mahsulot hajmi, ming so‘m	322,60	490,22	960,52	167,62	470,30	637,92	51,96	95,94	197,74
O‘rtacha bir kunlik mahsulot ishlab chiqarish hajmi, ming so‘m	1285,26	1953,08	3826,78	667,82	1873,70	2541,52	51,96	95,94	197,74
O‘rtacha bir soatlik mahsulot ishlab chiqarish hajmi, ming so‘m	178,18	278,79	554,27	100,61	275,48	376,10	56,47	98,81	211,08

Xulosa: korxonada mehnat resurslari va ularning unumdorligi tahlili yuzasidan quyidagi xulosalarga kelish mumkin:
- mehnat resurslarining eng yuqori ko‘rsatkichi 2016-yilga to‘g‘ri kelgan ushbu davrda korxonada 1381 kishi faoliyat yuritgan;
- ishchilarning o‘rtacha ro‘yxatdagi soni 2015-yilda eng yuqori bo‘lgan (750 kishi);
- ishchilarning xodimlar tarkibidagi salmog‘i ham mos ravishda 2015-yilda eng yuqori bo‘lgan;
- ishlangan ish kuni davomiyligining eng quyi birligi 2017-yilda kuzatilgan (6.904 soat);
- bir xodimga, bir ishchiga, o‘rtacha bir kunlik va o‘rtacha bir soatlik mehnat unumi ko‘rsatkichlari bo‘yicha eng yuqori samaraga 2017-yilda erishilgan (526.74 ming so‘m, 960.52ming so‘m, 3826.78 ming so‘m, 554.27 ming so‘m).


Mehnat vositalari va ulardan samarali foydalanishni tahlili

Ko‘rsatkichlar	Yillar			Mutlaq o‘zgarishi (+,-)
	2015 yil	2016 yil	2017 yil	2016 yil 2015 yilga nisbatan	2017 yil 2016 yilga nisbatan	2017 yil 2015 yilga nisbatan
Mahsulot hajmi, mln so‘m	241950	358353	718470	116403	360117	476520
Mahsulot sotishdan sof tushum, mln so‘m
Yalpi foyda, mln so‘m	26145	21333	31632	-4812	10299	5487
Asosiy vositalarning o‘rtacha yillik qiymati, mln so‘m	35529	46101	56454	10572	10353	20925
Aktiv asosiy vositalarning o‘rtacha yillik qiymati, mln so‘m	18993	28761	41109	9768	12348	22116
Jami asosiy vositalarning fond qaytimi, ming so‘m	6,81	7,77	12,73	0,96	4,95	5,92
Aktiv asosiy vositalarning fond qaytimi, ming so‘m	12,74	12,46	17,48	-0,28	5,02	4,74
Jami asosiy vositalarning fond sig‘imi, ming so‘m	0,15	0,13	0,08	-0,02	-0,05	-0,07
Asosiy vositalar rentabelligi, %	73,59	46,27	56,03	-27,31	9,76	-17,56

Xulosa: korxonada asosiy vositalar va ulardan samarali foydalanishi yuzasidan quyidagi xulosalarga kelish mumkin:
- mahsulot ishlab chiqarish va sotish hajmi, yalpi foyda, asosiy vositalarning o‘rtacha yillik qiymati yillar kesimida keskin ortib borgan.
- asosiy vositalarning qaytimi bo‘yicha eng yuqori, asosiy vositalar sig‘imi bo‘yicha eng quyi natija 2017-yilda kuzatilgan
- asosiy vositalarning rentabelligi bo‘yicha eng quyi natija aksincha 2015-yilda kuzatilgan.
Bundan ko‘rinib turibdiki asosiy vositalarning samaradorligi bo‘yicha o‘sish kuzatilgan ularning natijaviyligi, rentabelligi bo‘yicha pasayish kuzatilgan. Foydaga ishlash ko‘proq tashqi omillar ta’siriga bog‘langanligi sababli korxona bu borada o‘zining narx siyosatini, marketing faoliyatini qayta ko‘rib chiqishi va bu bo‘yicha omilkorligini oshirish talab etiladi.

3.11. Operatsion leveridj tahlili

Har bir korxona tashkil topganidan keyin, foyda olish maqsadida, albatta moliyalashtirish bilan shug‘ullanadi. Foydani ko‘paytirishga yo‘naltirilgan aktivlarni boshqarish jarayoni moliyaviy menejmentda leveridj kategoriyasi bilan harakatlanadi.

Leveridj bu – tom ma’noda og‘ir narsalarni o‘zgartira oladigan ma’lum bir kuch (yelka) bo‘lib, uning yordamida nisbatan og‘ir yuklarni joyida ko‘chirish mumkin. Iqtisodiyotga tatbiq qilganda u uncha katta bo‘lmagan o‘zgarish natijaviy ko‘rsatkichning sezilarli darajada o‘zgarishiga olib keluvchi omil sifatida qaraladi.
Mahsulot tannarxining asosiy elementlari bu doimiy va o‘zgaruvchan xarajatlar hisoblanadi. Bunda ular orasidagi farq har xil bo‘lishi mumkin. Bu farq korxonaning texnika va texnologiya siyosati bilan bevosita bog‘liqdir. Mahsulot tannarxining o‘zgarishi umumiy sof daromadni o‘zgartirishga olib keladi. Asosiy vositalarni moliyalashtirish, doimiy harakatlarni o‘sishiga va o‘zgaruvchan xarajatlarni kamayishiga olib keladi. Biroq bu o‘zgaruvchanlik to‘g‘ri chiziq orqali ifodalanmaydi. Shuning uchun ham doimiy va o‘zgaruvchan harakatlarning optimal nuqtasini talab etiladi. Ushbu bog‘lanish ishlab chiqarish leveridjini tashkil etadi.
Operatsion leveridj – bu mahsulot tannarxi va ishlab chiqarish hajmini tuzilmalarini o‘zgarishi natijasida yalpi foydaga ta’sir ko‘rsatishning potensial imkoniyatidir.
Operatsion leveridj ko‘pincha ishlab chiqarish leveridji deb ham yuritiladi.
Qiymat bo‘yicha operatsion leveridj quyidagi formula orqali hisob kitob-qilinadi:
Or=V/P;
Or=(F+Xo‘+Xd)/F=1+Xo‘/F+Xd/F.

Bu yerda: Or-operatsion richag;

F-sotishdan foyda;
Xo‘-o‘zgaruvchan xarajat;
Xd-doimiy xarajat.
Natura shaklidagi operatsion richag quyidagi bog‘lanishda topiladi: