Toshkent moliya instituti loyihalarni moliyalashtirish fakulteti loyihalarni

I bob. Investitsiyalarni loyihaviy tahlil qilishning nazariy asoslari

1. 
   Investitsiyalarning iqtisodiy mazmuni va milliy iqtisodiyotni rivojlantirishdagi ahamiyati
   

O'zbekiston davlat mustaqilligiga erishgan dastlabki yillardan boshlab, milliy iqtisodiyotni rivojlantirishga investitsiyalarni keng jalb qila boshladi. Bugungi kunda rivojlangan investitsion faoliyatning yo'lga qo'yilishi hukumatimiz olib borayotgan oqilona investitsiya siyosatining natijalaridan biridir. Chunki iqtisodiyotni tarkibiy jihatdan qayta qurish, eksport imkoniyatini kengaytirish sohasida belgilangan yo'nalishlar kuchli investitsiya siyosatini o'tkazish bilangina amalga oshiriladi.

Investitsiyalarning iqtisodiy mazmun - mohiyati to'g'risida iqtisodchi olimlar o'rtasida xilma – xil fikrlar mavjud. Investitsiya tushunchasi bir qator ma'nolarga ega bulib, bu qisqacha qo'yilma degan ma'noni bildiradi. Yoki buni foyda olish maqsadida aktsiya, obligatsiya sotib olish, tovar ishlab chiqarish uchun zarur bulgan real aktivlarni sotib olish va ishlab chiqarish xamda intellektual va boshqa (er, tabiiy boylik va boshqa) moddiy boyliklar uchun sarflanishi tushuniladi, ya'ni investitsiyalar xar qanday vosita bulib, pulning qiymatini saklaydi, uning qiymatini kupaytiradi va ijobiy daromadlar olishni ta'minlaydi. Ko'pchilik mualliflar investitsiyalar deb kapitalni qayta ishlab chiqarishga, uni saklab turishga xamda kengaytirishga sarflangan pul mablag'larni tushunadi. Kapital - bu qaysiki iqtisodiy va ijtimoiy samara natijasini yuzaga keltiruvchi va qo'shimcha qiymat olib keluvchi qiymat xisoblanadi.
Investitsiyalarga aniq bir ta'rif berilmagan. Jumladan, prof. D.G'. G'ozibekov investitsiyalarning iqtisodiy mazmun – mohiyatini moliyaviy kategoriya sifatida talqin etib, quyidagicha ta'rif berib o'tgan: “Investitsiyalarning mazmuni aniq va ishonchli manbalardan mablag'lar olish, ularni asosli holda safarbar etish, rikslar darajasini hisobga olgan holda kapital
qiymatini saqlash va ko'zlangan samarani olishdan iborat bo'ladi”. ²
O'zbekiston Respublikasining 1998 yil 24 dekabrdagi “Investitsiya faoliyati to'g'risida”gi qayta taxrirdagi qonunida investitsiyaga quyidagicha ta'rif berilgan: “Investitsiya – iqtisodiy va boshqa faoliyat ob'ektlariga kiritilgan moddiy va nomoddiy ne'matlar hamda ularga doir xuquqlar”³ sifatida ta'riflanadi.Shunday qilib, “Investitsiya” deganda kelgusida daromad (foyda) olish yoki ijtimoiy samaraga erishish maqsadida qonun doirasida iqtisodiyotning turli tarmog'lari va boshqa sohalariga investorlar tomonidan quyiladagan barcha turdagi mulkiy, moliyaviy va intekllektual boyliklar tushuniladi.
Boshqacha aytganda, investitsiyalar – mulkchilikning har xil ko'rinishlaridagi moddiy, moliyaviy va nomoddiy boyliklarni iqtisodiy – ijtimoiy daromad olish maqsadida muomalaga kiritishdir.