Toshkent moliya instituti korxona iqtisodiyoti va innovasiyalarni boshqarish

3-rasm. Innovatsion faoliyatni tashkil etuvchi jarayonlar 
 
Innovatsion  faoliyatni  mazmun  va  mohiyatiga,  pirovard  olinadigan  natijasiga  ko‘ra 
korxonalar  tomonidan  olib  boriladigan  ichki  investitsiya  faoliyatining  tarkibiy  qismi,  ya’ni 
uning bir bo‘lagi deb hisoblash mumkin. Ichki investitsiya faoliyati innovatsion faoliyatdan 
tashqari  kapital  qurilish,  yangi  texnika  va  texnologiyalarni  sotib  olish,  mavjud  ishlab 
chiqarish  quvvatlarini  modernizatsiyalash,  kengaytirish,  rekonstruksiya  qilish  kabi  ishlarni 
ham  bevosita  o‘z  ichiga  oladi.  Demak,  ichki  investitsion  faoliyat  innovatsion  faoliyatga 
nisbatan  mazmunan  keng  tushuncha  hisoblanadi.  Innovatsion  faoliyatga  sarflangan 
mablag‘lar  jami  kapital  investitsiyaning  yangi  g‘oya,  ishlanmalar,  jarayonlar,  mahsulot, 
xizmat turlarini yaratish, o‘zlashtirish va tatbiq etishga taalluqli bo‘lgan qismidir. 
SHunday  qilib,  innovatsion  faoliyat  makon  va  zamonda  yuz  bergan  va  berayotgan, 
o‘zining  moddiy  va  nomoddiy  ko‘rinishdagi  hamda  pulda  baholanadigan  mulk  shaklidagi 
pirovard  mahsuliga  ega  bo‘lgan,  bunga  erishish  uchun  ma’lum  sarf-xarajatlarni  talab 
qiladigan  xo‘jalik  faoliyatining  bir  turi  hisoblanadi.  Aynan  shu  mazmunda  korxonalarning 
innovatsion  faoliyati  ularda  yuritilayotgan  buxgalteriya  hisobi  hamda  o‘tkaziladigan  audit 
predmetini tashkil qiluvchi ob’ektlardan biri hisoblanadi. 

---

108 
 
Innovatsion faoliyat sub’ektlari quyidagilardan iborat: 

 
innovatsion faoliyat bilan shug‘ullanadigan yuridik va jismoniy shaxslar; 

 
innovatsiyalarni  amalga  oshiruvchi  turli  mulkchilik  shaklidagi  innovatsion 
korxonalar; 

 
innovatsion faoliyat jarayonida amalga oshiriladigan intellektual mulk egalari: 
korxonalar  loyihalari,  qurilmalar,  sanoat  namunalari,  texnologik  jarayonlar,  “nou-xau”, 
kashfiyot va ixtirolar mualliflari, dizaynerlar; 

 
innovatsiyalar  amalga  oshirishga  kapital  kirituvchi  investorlar:  banklar, 
fondlar, korporatsiyalar, lizing firmalari va h.k.; 

 
innovatsion  jarayonga  xizmat  ko‘rsatadigan  va  uning  infratuzilmasini 
ta’minlaydigan  vositachilar:  konsalting  va  injiniring  firmalari,  texnologik  inkubatorlar, 
texnoparklar, texnopolislar, axborot markazlari va h.k.; 

 
innovatsion  faoliyatni  boshqarish,  muvofiqlashtirish  va  tartibga  solishda 
ishtirok etadigan davlat organlari va mahalliy o‘zini-o‘zi boshqarish organlari.
 
Keyingi  paytlardagi  innovatsiyalar  oqimi  IIRda  uyushtirilgan  “poyga”  uchun 
stoxastik  jarayonlar  modellashtirilgandir”.  XXI  asrda  innovatsion  loyihalar  va  yangi 
g‘oyalarning  hayotga  keng  tatbiq  etilishi  jamiyat  va  insoniyat  taraqqiyoti  uchun  samarali 
hisoblanadi.  Texnologiya  taraqqiyoti  asrida  ilmiy  loyihalarni  ishlab  chiqarish  va  hayotga 
joriy etish, mamlakat iqtisodiyotining yuksalishida va yangilanishida muhim omil sanaladi. 
Innovatsion  faoliyat  infratuzilmasining  rivojlanish  darajasi  innovatsion  siyosatni  amalga 
oshirishga ta’sir etuvchi asosiy omillardan biridir. 
Xorijiy 
adabiyotlarda 
“innovatsion 
infratuzilma” 
atamasi 
yangi 
yoki 
takomillashtirilgan mahsulotni, yangi yoki takomillashtirilgan texnologik jarayonni yaratish, 
ishlab  chiqarishda  o‘zlashtirish  va  amaliyotda  qo‘llash  bo‘yicha  xizmatlar  ko‘rsatadigan 
tashkilotlar yig‘indisi sifatida ta’riflanadi. 
Innovatsion  faoliyat  infratuzilmasi  -  innovatsion  faoliyat  sub’ektlariga  innovatsion 
faoliyatni  amalga  oshirish  uchun  zarur  bo‘lgan  xizmatlar  ko‘rsatuvchi  tashkilotlar 
jamlanmasidir. 
 “Agar  muvaffaqiyatli  innovatsiyalar  Puassonning  stoxastik  jarayoni  sababli  tez 
sur’atli  (u)  ravishda  amalga  oshadi  deb  qabul  qilsak,  unda  ma’lum  bir  davrda  firmaning 
muvaffaqiyatli innovatsiyalardan foydalanayotganligi dt udt ga o‘zgaradi. SHunda kutilgan 
monopoliya  daromadi  π  SHumpeter  bo‘yicha  muvaffaqiyatli  tadbirkor  uchun  quyidagi 
ko‘rinishda bo‘ladi: