Toshkent moliya instituti korxona iqtisodiyoti va innovasiyalarni boshqarish

 
II MAVZU. KORXONA – MUSTAQIL XO‘JALIK YURITUVCHI BOZOR 
SUB’EKTI 
 
2.1.  Milliy  iqtisodiyot    rivojlanishida  va  jahon  moliyaviy-iqtisodiy  inqirozidan 
chiqishda korxonaning o‘rni va roli. 
2.2. Korxonaning belgilari, funksiyalari va vazifalari. 
2.3 Korxonalarni tasniflash. 
2.4.Korxona tuzilmasi va uni belgilovchi omillar. 
 
Annotatsiya 
 
Korxona  bu  -  yuridik  shaxs  maqomiga  ega,  mustaql  ravishda  xo‘jalik  faoliyati 
yurituvchi  sub’ekt  bo‘lib,  o‘ziga  tegishli  bo‘lgan  mol-mulkidan  foydalanish  asosida 
iste’molchilar  (xaridorlar)  talabini  qondirish  va  daromad  (foyda)  olish  maqsadida 
mahsulot (ish, xizmat) ishlab chiqaradi va sotadi yoki ayirboshlaydi. 
O‘z mulkida, xo‘jalik yuritishida yoki operativ boshqaruvida alohida mol-mulkka ega 
bo‘lgan  hamda  o‘z  majburiyatlari  yuzasidan  ushbu  mol-mulk  bilan  javob  beradigan,  o‘z 
nomidan  mulkiy  yoki  shaxsiy  nomulkiy  huquqlarga  ega  bo‘la  oladigan  va  ularni  amalga 
oshira oladigan, majburiyatlarni bajara oladigan, sudda da’vogar va javobgar bo‘la oladigan 
tashkilot  yuridik  shaxs  hisoblanadi.  YUridik  shaxslar  mustaqil  balans  yoki  smetaga  ega 
bo‘lishlari kerak. 
O‘zbekiston iqtisodiyotining turli tarmoq va sohalarida 2009 yil 1 iyul xolatiga turli 
xil  mulkchilik  shakliga  ega  bo‘lgan  495,3  mingta  xo‘jalik  faoliyati  yurituvchi  sub’ekt 
mavjud  bo‘lib
2
,  ulardan  qariyb  80  foizini  kichik  korxonalar  hamda  mikrofirmalar  tashkil 
etadi.  Korxonalarning  eng  katta  qismi  savdo  va  umumiy  ovqatlanish  (34%),  qishloq 
xo‘jaligi  (41%),  sanoat  (9,4%)  va  qurilish  (56%)  sohalarida  ro‘yxatga  olingan.  Jami 
korxonalar miqdorida nodavlat sektorining salmog‘i katta bo‘lib, 82 %ni tashkil qiladi. 
Korxonalarning  faoliyati  milliy  iqtisodiyot  va  uning  tarmoqlariga  to‘g‘ridan-to‘g‘ri 
ta’sir  ko‘rsatadi.  Korxonalar  qanchalik  yaxshi,  samarali  va  rentabelli  ishlasa,  butun 
iqtisodiyotning, jumladan, ularning o‘zlarining ham ko‘rsatkichlari yuqori bo‘ladi.  
O‘zbekistonda  ko‘plab  mikrofirmalar,  kichik  va  yirik  ishlab  chiqarish  korxonalari 
faoliyat  ko‘rsatayotgan  bo‘lib,  ular  iqtisodiyotning  deyarli  barcha  tarmoqlarini  –  og‘ir 
sanoatdan  engil  sanoatgacha,  qishloq  xo‘jalik  mahsulotlarini  qayta  ishlashdan  ilmiy  ishlab 
chiqarishgacha  qamrab olgan. Ular o‘z faoliyatida ishlab chiqarishning barcha omillaridan - 
er, tabiiy va mehnat resurslari, texnika va texnologiyalar, investitsiyalar, hozirgi zamon fani 
tomonidan  ishlab  chiqarishning  asosi  yoki  mamlakatning  milliy  boyligi  deb  ataluvchi 
zamonaviy axborot tizimidan foydalanadi.