Toshkent moliya instituti iqtisodiyot nazariyasi

Asosiy tayanch tushunchalar:

Moliya – pul fondlarining harakati, ya’ni ularning shakllanishi, taqsimlanishi va foydalanilishi bilan bog’liq ravishda vujudga keladigan munosabatlar.
Moliya tizimi – moliyaviy munosabatlar va turli darajada ularga xizmat qiluvchi moliyaviy muassasalardir.
Davlat byudjeti – davlat xarajatlari va ularni moliyaviy ta’minlash manbalarining tartiblashtirilgan rejasi.
Byudjet taqchilligi – byudjet xarajatlarining daromadlar qismidan ortiqcha bo’lishi natijasida vujudga kelgan farq.
Davlat qarzlari – byudjet taqchilligini qoplash maqsadida davlat tomonidan jalb qilingan moliyaviy resurslar.
Soliqlar – jamiyatda vujudga keltirilgan sof daromadning bir qismini byudjetga jalb qilish shakli.
Soliq stavkasi – soliq summasining soliq olinadigan summaga nisbatining foizdagi ifodasi.
Fiskal siyosat - bu davlat byudjeti daromadlari va xarajatlari tarkibiy qismini o’zgartirish orqali milliy iqtisodiyotga ta’siri tushuniladi.
Diskretsion fiskal siyosat - bu milliy ishlab chiqarish real hajmlarini o’zgartirish, bandlik darajasini ushlab turish va inflyatsiya ustidan nazoratni o’rnatish hamda iqtisodiy o’sishni ta’minlash maqsadida soliqlar bilan birga, davlat xarajat- larini ongli ravishda manipulyatsiya qilish tushuniladi.
Nediskretsion fiskal siyosat - bu soliq intizomining mustaqil barqarorlashtiruvchi bir qator layoqatlari, ya’ni uning mamlakatdagi iqtisodiy faoliyatni qandaydir boshqaruvchi organlarning bevosita aralashuvlarisiz tartibga solish imkoniyatini beruvchi ayrim xususiyatlari tushuniladi.
Loffer egri chizig’i – davlat byudjeti daromadlari va soliq stavkasi o’rtasidagi bog’liqlikning tasvirlanishi.

Takrorlash uchun savol va topshiriqlar:

1. 
   Moliyaning iqtisodiy mazmunini tushuntiring va uning iqtisodiy vazifalarini bayon qiling.
   
2. 
   Jamiyat va davlat moliya tizimlari asosiy bo’g’inlarining tavsifini bering. Moliya tizimida davlat byudjetining o’rni qanday?
   
3. 
   O’zbekiston davlat byudjeti mablag’larining shakllanish va taqsimlanish xususiyatlari to’g’risida mulohaza yuriting.
   
4. 
   Davlat byudjeti milliy daromadni taqsimlash va qayta taqsimlashda qanday rol o’ynaydi? Bunda qanday usullardan foydalaniladi?
   
5. 
   Byudjet taqchilligi nima? Ijobiy va salbiy byudjet taqchilligini tushuntiring.
   
6. 
   Soliqlarning iqtisodiy mohiyatini tushuntiring va uning turlarini asosiy vazifalarini ko’rsating.
   
7. 
   Davlat fiskal siyosati mohiyatini va uning milliy iqtisodiyotga ta’sir etishini tushuntiring.
   
8. 
   O’zbekistonda byudjet va soliq tizimini isloh qilish qanday yo’nalishlarda amalga oshirilishi ko’zda tutilgan?