Toshkent moliya instituti iqtisodiyot nazariyasi

Davlatning fiskal siyosati va uning turlari.

Bozor iqtisodiyoti muammolariga bag’ishlangan har qanday ilmiy manbalarda, asosan xorijda amalga oshirilgan tadqiqotlarda fiskal siyosatning nazariy va amaliy jihatlariga ma’lum darajada to’xtab o’tilgan. Shu bilan birga fiskal siyosatning iqtisodiy mohiyati va uni amalga oshirish mexanizmlari ancha uzoq davr davomida iqtisodiyot va moliya sohasiga doir ilmiy adabiyotlarning tarkibiy qismi sifatida qaror topgan. Bunda fiskal siyosatning muammolariga bag’ishlangan turli xil iqtisodiy qarashlar tarixan ob’ektiv va sub’ektiv omillar ta’sirida ziddiyatli tarzda shakllangan.

Fiskal siyosatning iqtisodiy mazmuniga doir turli xil qarashlarni tahlil qilish, aniq iqtisodiy-ijtimoiy tizimlar sharoitidagi va amal qilish xususiyatlarini hamda davlatning iqtisodiyotga samarali ta’sir qilish dastaklaridan ekanligini asoslash va milliy iqtisodiyotning muvozanatligini ta’minlashdagi ustuvor yo’nalishlarini, aniq iqtisodiy tamoyillarini belgilash zarurdir. Chunki, davlat paydo bo’lishi bilan fiskal siyosat jamiyatdagi turli xil iqtisodiy munosabatlarni tartibga solishning zaruriy tarkibiy qismlaridan va jamiyat rivojlanishi ob’ektiv ravishda taqozo qiladigan talablaridan biri bo’lib kelgan. Davlat tuzilishi shakllariga va jamiyatning shu jumladan moliyaviy siyosat dastaklari o’zgarib to’xtovsiz takomillashib borgan. Inglizcha variantdagi so’z orqali kirib kelgan «fiskal siyosat» tushunchasi mamlakatimiz va xorij iqtisodiy adabiyotlarida turlicha talqin qilinadi, ko’p hollarda «byudjet - soliq», «moliya - soliq» va «moliyaviy siyosat» deb yuritiladi¹.