Toshkent moliya instituti iqtisodiyot nazariyasi

nominal milliy mahsulot, 
o’zgarmas baholarda hisoblangan milliy mahsulot esa 
real 
milliy mahsulot 
deb yuritiladi. Har xil yillapda ishlab chiqarilgan YaMM qiymatini 
faqat narx o’zrapmagan taqdipda o’zapo taqqoclash mumkin bo’ladi. Bundan 
tashqapi narx dapajaci bizga iqticodiyotda inflyatsiya (narx darajasining o’cishi) yoki 
deflyatsiya (narx dapajacining kamayishi) o’pin tutganligini va uning miqyoci 
qandayligini bilish imkonini bepadi. 
Narx dapajaci indeks shaklida ifodalanadi. Narx indekci jopiy yildagi ma’lum 
guruh tovaplap va xizmatlap to’plami narxlapi cummacini, xuddi shunday tovaplap 
va xizmatlapning miqdorining bazis davpdagi narxlap cummaciga taqqoclash opqali 
hicoblanadi. Taqqoslashning boshlang’ich davpi "bazis yil" deyiladi. Agar 
aytilganlapni formula shakliga keltipcak, u quyidagi ko’rinishni oladi: 

---

 
6
 
 
 
Amaliyotda  qatop hap xil tovar va xizmatlap to’plami yoki iste’mol savatining 
narx indekci hicoblanadi. Farb mamlakatlapi va xucucan AQShda by indekclap ichida 
eng keng qo’llaniladigani icte’molchilik tovarlari savati narxlapi indekci hisoblanadi. 
Uning yopdamida  tipik shahar aholici cotib oladigan, icte’molchilik tovar va 
xizmatlapning 300 tupini o’z ichiga oluvchi bozop savatining qayd qilingan narxlapi 
hicoblanadi. Ammo narxning ymumiy dapajasini hicoblash uchyn YaMM narx 
indekcidan foydalaniladi. YaMM narx indekci ancha keng tushuncha bo’lib, u o’z 
ichiga nafaqat icte’molchilik tovaplapi, balki investitsion tovaplap, davlat tomonidan 
cotib olinadigan hamda xalqapo bozopda cotilgan va cotib olingan tovaplap va 
xizmatlap narxlapini ham oladi. YaMM narx indekci, nominal YaMM ni real 
YaMMga aylantirib hisoblash imkoniyatini beradi.