Toshkent moliya instituti iqtisodiyot fakulteti

Boshqaruv faoliyatida nazoratning o‘ziga xos texnologiyasi



Nazoratga qo‘yiladigan talablar

Birinchi bosqichda nazorat jarayonida tekshiriladigan ko‘rsatkichlar uchun standartlar va mezonlar tasdiqlanadi. Standartlar bu aniq maqsadlar, ko‘rsatkichlar. Mezonlar bu ishlarning bajarilish darajasini solishtirish mumkin bo‘lgan ko‘rsatkichlar. Bu bosqichda nazorat natijalari shakllanadi. Nazorat jarayoni ko‘p hollarda miqdoriy ko‘rsatkichlarni tahlil qilish, mezonlar, standartlar, reja ko‘rsatkichlari bilan solishtirb tahlil qilishdan iborat bo‘ladi. Natijada yo‘l qo‘yilgan kamchiliklar aniqlanadi. Masalan, sotuv hajmining oshishi, yoki xizmat ko‘rsatilgan mijozlarning ko‘payishi reklama faoliyatini yaxshi yo‘lga qo‘yilganligi natijasida ro‘y berdi.

Erishilgan natijalarni standart bilan solishtirish nazoratining 2-bosqichi hisoblanadi. O‘rnatilgan mezonlarga erishilgan ko‘rsatkichlar mosligini aniqlash. Shu bosqichda yo‘l qo‘yilgan kamchiliklar aniqlanib, natijalarga xulosa qilinadi va baholanadi.

Oxirgi bosqich harakatlarni korrektirovka qilish. Bu bosqichda qilingan xulosalarga ko‘ra keyingi faoliyat yo‘nalishlari, kamchiliklarni bartaraf etish taktik va strategik yo‘nalishlar belgilanadi.

Nazorat turlari va ularga tavsif

Boshqaruv nazoratining uch jihati mavjuda:

• 
  Standartlarni belgilab berish – muayyan vaqt davomida erishilishi lozim bo’lgan maqsadlarni aniq ifodalash. Bu maqsadlar tashkilot faoliyatini rejalashtirish davomida belgilanadi;
  
• 
  Muayyan vaqt davomida erishilgan natijalarni o’rganib chiqib, olingan va kutilayotgan natijalarni o’zaro taqqoslash;
  
• 
  Vaziyatga qarab tegishli chora-tadbirlar ko’rish. Menejer vaziyatiga qarab quyidagi amallarni bajarishi lozim: hech nima qilmaslik, vaziyatga tegishli tuzatishlar kiritish yoki standartlarni o’zgartirish.
  

Nazoratning quyidagi asosiy turlari mavjud:

•