Toshkent moliya instituti "ijtimoiy fanlar" kafedrasi



Download 4,93 Mb.
Pdf ko'rish
bet84/643
Sana01.01.2022
Hajmi4,93 Mb.
#302989
1   ...   80   81   82   83   84   85   86   87   ...   643
Bog'liq
Mantiq

 

 

 

48 



 

yaratgan borliq farqlanadi. SHarqning buyuk mutafakkiri Forobiy borliq muammosini hal qilishda, «vujudi 

vojib» va «vujudi mumkin»ning o‘zaro nisbatiga murojaat qiladi. 

Uning  fikricha,  «vujudi  vojib»  barcha  mavjud  yoki  paydo  bo‘lishi  mumkin  bo‘lgan  narsalarning  birinchi 

sababi.  Birinchi  sabab  sifatida  u  o‘zga  turtkiga  muhtoj  emas.  U  mutlaq  borliq  va  donishmandlik  ifodasi. 

«Vujudi mumkin» esa doimo o‘zgarishda, ziddiyatli munosabatlarda bo‘lib, unda barcha narsalar oddiydan 

murakkabga, tartibsizlikdan tartiblilikka qarab harakat qiladi. «vujudi vojib» yaratgan eng buyuk voqelikdan 

biri inson aqlidir. U «Fuqarolik siyosati» asarida borliqni olti darajaga bo‘ladi: 

1. Birinchi holatdagi sabab. 

2. Ikkinchi holatdagi sabab. 

3. Uchinchi holatdagi aqli faol. 

4. To‘rtinchi holatdagi instinkt. 

5. Beshinchi holatdagi shakl. 

6. Oltinchi holatdagi materiya. 

Forobiy  bu  darajalarning  har  biriga  ta’rif  beradi.  Keyin  u,  «uchinchi  aql»  –  aqli  faolni  ta’riflaydi.  Unga 

ko‘ra, aynan  «aqli faol»ga ko‘ra, insonning tabiiy, ma’naviy va ruhiy hayoti shakllanadi.Ibn Sino fikricha 

ham  borliqning  asosi  «vujudi  vojib»,  ya’ni  Allohdir.Vujudi  vojib  bu  birinchi  mohiyat.  Uning  mavjudligi 

sababini  boshqa  narsalardan  qidirish  noo‘rin.  Chunki,  birinchi  sabab  uning  natijasi  bo‘lgan  xilma-xil 

jarayonlarning mohiyatiga bog‘liq bo‘la olmaydi. Zero, vujudi vojibning mavjudligi uning o‘ziga bog‘liq. 

XVII–XVIII asrlarning materialist faylasuflari Golbax, Gelvetsiy, Lametri borliq tushunchasini fizik borliq 

bilan bog‘laydi. Bu faylasuflarning naturalistik qarashlari mexanikaning faol rivojlanishi bilan belgilangan 

va  ularning  tabiat  haqidagi  tabiiy-ilmiy  tasavvurlarini  aks  ettirgan.Bundan  borliqni  «naturallashtirish» 

g‘oyasi  kelib  chiqqan.Yangi  davr  va  nemis  klassik  falsafasi  davri  «substansiya»  (dunyoni  tushunish 

zamirida  yotuvchi,  nisbatan  barqaror  va  mustaqil  holda  mavjud  mohiyat),  «mutlaq  «Men»ning  erkin,  sof 

faoliyati»  (Fixte),  «ob’ektiv  rivojlanuvchi  g‘oya»  (Gegel)  kabi  falsafiy  kategoriyalarni  qayd  etib,  borliq 

muammolari  talqiniga  yanada  teranroq  mazmun  baxsh  etdi.  XX  asr  borliqni  tushunishni  tarixiylik, 

insonning  mavjudligi,  qadriyatlar  va  til  bilan  bog‘lab,  uning  talqinini  o‘ta  kengaytirdi.  Neopozitivizm 

falsafiy yo‘nalishi esa, avvalgi ontologiya falsafaning emas, balki ayrim fanlarning predmeti deb hisoblab, 

falsafadagi borliq muammosini soxta muammo sifatida talqin qildi. 


Download 4,93 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   80   81   82   83   84   85   86   87   ...   643




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish