Toshkent moliya instituti hisob va audit fakulteti «moliyaviy tahlil» kafedrasi

XULOSA VA TAKLIFLAR


FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI

KIRISH


Mavzuning dolzarbligi.Respublikamizda amalga oshirilayotgan tub

iqtisodiy islohotlar o’z samarasini berib, ma roiqtisodiy barqarorli ta’minlanib,

iqtisodiyotning borqaror rivojlanishiga erishilayotganligi hamda amalga oshirilayotgan barcha ishlar zamirida yurtimiz va xalqimiz farovonligi yotganligini barchamiz yaxshi bilamiz. Bu yo’lda amalga oshirilayotgan ishlar yildan-yilga o’z samarasini bermoqda va yanada mustahkamlanmoqda. Misol uchun yurtimizda yalpi ich i mahsulotni o’sish suratlari 2012-yilda 8,2 foizga, 2013-yilda esa 8,0 foizga, 2014-yilda esa 8,1 foizni tashkil etdi. Bu

o’rsat ichlar ahon moliya institutlari tomonidan o’ziga hos tarzda yuqori baxolanayotganligi albatda barchamizni hushnud qiladi. Shu o’rinda

iqtisodiyotni modernizatsiyalashtirish sharoitida respublikamizda amalga oshirilayotgan ijtimoiy-iqtisodiy islohotlarning natijasi asosan aholi turmush darajasini oshirishdan iborat ekanligini, mamlakat iqtisodiyotining dinamik rivojlanishi aholi daromadlari va hayot darajasi yanada oshishi uchun zarur shart-sharoitlarni ta’minlayotganligini, hamda Prezident I.A.Karimovning “2014 yilda budjet tashkilotlari xodimlari ish haqi, pensiyalar, nafaqalar va

stipendiyalar miqdori o’rtacha 23,2 foizga, aholining real daromadlari 10,2 foizga o’sganligi. Umuman, aholi on boshiga real daromadlar 2000 yilga

nisbatan 8,7 marta, o’rtacha ish haqi esa iste’mol savatchasi qiymatidan 5 martadan o’proq oshdi”¹ degan so’zlari bo’layotgan ishlarni tasdig’idir.

Shuningdek axoli daromadlari tarkibida tadbirkorlik faoliyatidan olinayotgan daromadlar ulishi tobora ortib bormoqda. Mustaqillik yillarida bu

boradagi o’rsat ichlar 10,6 foizdan 52		foizga o’sdi, bu Mustaqil Davlatlar
Hamdustligi mamla atlaridagi eng yuqori		o’rsat	ichlardan biridir.
Takidlash joizki MDH mamlakatlaridan farqli ravishda yurtimizda
daromadlar dara asi	bo’yicha aholini	es in	tabaqalanish holati mav ud
emasligini alohida ta	idlash lozim. Eng	o’p va eng am daromad oladigan

¹Karimov I.A. 2014-yil yuqori o’sish sur’atlari bilan rivo lanish, barcha mav ud im oniyatlarni safarbar etish, o’zini oqlagan islohotlar strategiyasini izchil davom ettirish yili bo’ladi. – T.: O’zbe iston, 2014. –B. 3
aholi o’rtasidagi farq 2000-yildagi 53,3 barobardan bugungi kunda 7,8

barobarga	tushdi.	Bu	o’rinda		amiyatda i timoiy	barqarorli ni			mezoni
hisoblangan bu		o’rsat	ich	halqaro meyorlarga		o’ra 10		barobar qilib
belgilanganligini aytib o’tish lozim.^2
Shuning uchun ish haqi bir tomondan insonlar ehtiyojini qondirish vositasi
bo’lsa, i	inchi tomondan iqtisodiyotni rivo lantiruvchi						omillardan biridir. U
insonlarni	mehnat qilishga, o’z				orxonasi, tash ilotining		rivo i	uchun	xizmat
qilishga undaydi.
Iqtisodiyotni modernizatsiyalashtirish sharoitida ish haqining roli yanada
kuchaydi.	Shuning uchun			boshqaruv sistemasini,		xo’ ali		mexanizmini

takomillashtirish negizida iqtisodiyotni rivojlantirish hamda shu asosda xalqning farovonligi yanada yuksaltirish oldimizda turgan dolzarb vazifadir. Umuman olganda, korxona va tashkilotlarda mehnat jamoasining normal ishlashi va korxona faoliyatining davomiyligida, albatta, ish haqining ta’siri ahamiyatlidir. Shuning uchun ham, ish haqiga qo’shimcha va ustamalarni to’lash tizimini oshirish va buning uchun korxonalarda marketing strategiyalarini ishlab chiqish va uni tatbiq qilish mavzuning dolzarbligidan dalolat beradi. Shuningdek mamlakatimizda iqtisodiyot tarmoqlarining yuqori sur’atlar bilan iqtisodiy o’sishga erishishda, iqtisodiyotni modernizatsiya va diversifikasiya qilish jarayoni bilan birga mahalliy va xorijiy investisiyalarni jalb qilish, iqtisodiyotning yetakchi tarmoqlarida chuqur tarkibiy o’zgarishlarni amalga oshirish, kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni jadal rivojlantirish, korxonalarda moliyaviy investitsiyalardan samarali foydalanish bo’yicha keng qamrovli chora-tadbirlarni amalga oshirilayotganligidir. Shu bilan birga, ishlab chiqarishni va umuman, mamlakatimizni modernizatsiya qilish, texnik va texnologik yangilashda, barqaror taraqqiyotni ta’minlashda investisiyalarning o’rni attadir. “2014-yilda Investitsiya dasturini amalga oshirish doirasida mamlakatimizda 14 milliard 600 million dollar qiymatidagi kapital qo’yilmalar

²Karimov I.A. “Bosh maqsadimiz – eng o’lamli islohotlar va modernizatsiya yo’lini qat’iyat bilan davom ettirish”. Tosh ent, Xalq so’zi, 2013 yil 19 yanvar, №13(5687).
o’zlashtirildi, bu 2013-yilga nisbatan 10,9 foizga o’pdir. O’zlashtirilgan kapital qo’yilmalar umumiy hajmining 30 foizini xususiy investisiyalar – korxonalar va aholining shaxsiy mablag’lari tashkil etgani alohida e’tiborga loyiqdir”.³

Mehnat bilan band aholi daromadlarining asosiy qismi tadbirkorlik faoliyatidan olinishi bilan birga, ularning mehnat haqlari ham oshirilib borilmoqda. «Barchamizga ma’lum i, aholi ish haqi va daromadlarining o’sish sur’ati eng muhim o’rsat ichlardan biri hisoblanadi. Biz har uch yilda ish haqini 2-2,5 barobar oshirishni o’zoldimizga muhim strategik vazifa qilib qo’yganmiz. Shu tariqa, aholining xarid qobiliyatini hisobga olgan holda, biz yaqin yillar ichida xalq farovonligi va daromadlarini ta’minlash bo’yicha yuksak marralarga erishayotgan mamlakatlar darajasiga o’tarilishni o’z oldimizga maqsad qilib qo’yganmiz».

Umuman moddiy ne’matlarni ishlab chiqarish jarayoni mehnat quroli va mehnat buyumlaridan tashqari, bevosita jonli mehnatni ham o’z ichiga oladi. Ishlab chiqarish jarayonida ishlab chiqarish vositalaridan foydalanib kishining iste’molini qondiradigan mahsulotni vujudga keltiriladi.

Demak xo’ ali yuritishning bozor tizimiga o’tish sharoitida mehnatga haq to’lash, i timoiy qo’llab-quvvatlash va xodimlarni himoya qilish sohasidagi davlatning o’plab vazifalari bevosita korxonalarga berilgan. Mehnatga haq to’lashning shakllari, tizimlari va miqdorini, mehnat natijasiga qarab rag’batlantirishni korxonalar mustaqil o’zlari belgilaydi. Ish haqi degan tushuncha hozir qonunchilik asosida ishlamagan vaqtlari uchun ham pul va natura shaklida hisoblangan ish haqining barcha turlarini o’zichiga oladi.

Quyida bularni barchasi bilan batafsil tanishib chiqamiz va o’zimizni fi ir va mulohazalarimizni beramiz.

3. 
   Karimov I.A.”Mamla atimizni 2014-yilda ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish yakunlari va 2015-yilga mo’l allangan iqtisodiy dasturning eng muhim ustuvor yo’nalishlariga bag’ishlangan Vazirlar Mah amasidagi ma lisidagi ma’ruzasi”Yil yakunlari 17.01.2015yil.B-3-4.
   

Ishning maqsadi. Iqtisodiyotni modernizatsiyalashtirish sharoitida ish haqi fondi hisobi va tahlilini takomillashtirishni nazariy va amaliy jihatdan o’rganishdan iborat.

Bitiruv mala aviy ishida yuqoridagi qo’yilgan maqsadga erishish uchun quyidagi asosiy vazifalar belgilab olingan:

- xo’ ali sube tlarida ish haqi fondi va uni hisobi hamda tahlilini nazariy-amaliy asoslari bilan tanishib chiqish;

- sh haqi fondi hisobi va tahlilini uslubiy asoslari hamda undan foydalanish yo’llari bilan tanishib chiqish;

• 
  ish haqi fondini shakillantirish va uni hisobini takomillashtirish;
  

• 
  ish haqi fondidan foydalanish va uni hisobini takomillashtirish;
  

• 
  ishhaqi fondini ananaviy usulda tahlil qilish va uni takomillashtirish
  

yo’llari;

• 
  ish haqi va mehnat haqi unumdorligi o’rsat ichlarini tahlil qilish usullarini takomillashtirish.
  

Bitiruv malakaviy ishida ushbu vazifalarni bajarish uchun ilmiy-tadqiqotning hisobi va tahlili muammoga mantiqiy va tizimli yondashuv, statistik va qiyosiy tahlil usullardan foydalanildi.