|
Muammolarni anglab yetish –
Xarid jarayoni xaridor tomonidan
muammolarni yoki ehtiyojni anglab yetishdan, ya’ni ularning hozirgi va
xohlanayotgan ahvollari orasidagi farqni his qilgandan boshlanadi.
Uning ehtiyoji tashqi yoki ichki qo‘zg‘atuvchi tomonidan chaqirilgan
bo‘lishi mumkin: birlamchi ehtiyoj (ochlik, tashnalik va boshqa
ehtiyojlar) o‘zining oxirgi bosqichiga yetgan va niyatga aylangan
bo‘ladi. Ehtiyoj tashqi qo‘zg‘atuvchining tashabbusi ham bo‘lishi
mumkin. Non do‘koni yonidan o‘tib ketayotgan ayol yangi yopilgan
nonning xushbo‘y hidini his qiladi va unda ochlik hissi uyg‘onadi. U
qo‘shnisining yangi mashinasiga qoyil qoladi. Unga Gavayyada dam
olish haqidagi reklama roligi yoqadi va boshqalar.
Marketologlar insonning u yoki bu ehtiyoji qanday holatda yuzaga
chiqishni aniqlashlari kerak. Iste’molchilardan axborot olib, ishlab
chiqaruvchilar ma’lum tovar kategoriyasiga qiziqish uyg‘otadigan eng
ko‘p uchraydigan qo‘zg‘atuvchilarni aniqlashlari mumkin. Ushbu ma’lu-
motlarga asoslanib, ular iste’molchilarda ma’lum tovarlarga nisbatan
qiziqish uyg‘otadigan marketing strategiyani ishlab chiqadilar.
Ko‘pincha mahsulotlarga qiziquvchi iste’molchi tovar haqida
qo‘shimcha ma’lumot qidira boshlaydi. Bunda qidirishning ikki darajasi
farqlanadi:
1. Nisbatan sust izlovchi iste’molchilarning qidiruv kuchlarining
tovarga e’tiborini ortishi. Bu bosqichda iste’molchi o‘zini qiziqtirgan
mahsulotlarga nisbatan ancha ta’sirchan bo‘lib qoladi.
2.Yanada jadalroq izlovchi iste’molchilarning axborotlarni faol
qidirishi, deb nomlanadi. Iste’molchi atayin mos keluvchi reklamalarni
qidiradi, do‘stlariga qo‘ng‘iroq qiladi, tovar haqida iloji boricha ko‘proq
narsa bilish uchun do‘konlarga kiradi. Marketologlar uchun iste’mol-
chilarning asosiy axborot manbayidan xabardorlik va xarid haqida qaror
qabul qilishi davomida ularning har biriga alohida ta’sir eta bilish ulkan
ahamiyatga ega. Iste’molchilarning axborot manbalari to‘rt guruhga
bo‘linadi:
1. Shaxsiy manbalar: oilasi, do‘stlari, qo‘shnilar, tanishlar.
2.Tijorat manbalari: reklama, savdo vakillari, dillerlar, o‘ramlar,
ko‘rgazmalar.
3. Jamoatchilik manbalari: ommaviy axborot vositalari, iste’mol-
chilar klassifikatsiyalarini (tasnifini) o‘rganuvchi tashkilotlar.
203
4. Shaxsiy tajriba: tanishuv, ko‘rib chiqish, tovardan foydalanish.
Axborot manbalarining soni va ularning iste’molchilarga ta’siri
tovarning kategoriyasiga va insonning individual o‘ziga xosligiga
bog‘liq. Umuman tovar haqidagi ma’lumotlarning katta qismini ishlab
chiqaruvchi foydalangan tijorat manbalaridan olamiz, biroq eng samarali
axborot iste’molchining shaxsiy manbalaridan kelib tushadiganlari
hisoblanadi. Har bir manba individning xarid haqidagi qaroriga o‘zicha
ta’sir ko‘rsatadi. Tijorat manbalari axborotlarni faqat tashiydi, shaxsiy
manbalar esa olingan bilimlarni mustahkamlaydi yoki ularga baho
berishga imkon beradi. Misol uchun, shifokor yangi dorilar haqida
tijorat manbalaridan biladi, biroq uning narxi borasida u hamkasblariga
murojaat qiladi.
Ishonchli axborotlarni yig‘a borib, iste’molchi tovarning markasi va
ularning xossalari haqida yangi ma’lumotlarni bilib oladi. Tabiiyki,
kompaniya xabardorlik yig‘malarida markalar ishtirokini ta’minlashi
mumkin bo‘lgan marketing strategiyasini ishlab chiqishi, maqsadli
iste’molchilarni ko‘rib chiqishi va tanlashi lozim. Bundan tashqari ishlab
chiqaruvchi yana qaysi markalar iste’molchilarning tanlov yig‘malariga
kirishini aniqlash iste’molchilarning axborot manbalarini belgilab,
ularning nisbiy qimmatligini o‘rganishi kerak, shuningdek, iste’molchi-
lar so‘rovnomasini o‘tkazish va ular marka haqida birinchi marta
ma’lumotlarga egaligi va turli xil axborot manbalarini qanday baho-
lashini aniqlashi zarur. Savollarga javoblar kompaniyalarga maqsadli
bozor bilan samarali kommunikatsiyalarni saqlab turishga yordam
beradi.
Markalarning
Xabardorlik
Ko‘rib
Tanlash Qaror
to‘liq yig‘masi
yig‘masi
chiqish yig‘masi yig‘masi
8.4- rasm.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
