Toshkent moliya instituti f. T. Bazarova

Bozordagi raqobatli vaziyat turlari

Sof monopoliya	Bozorda tovar sotadigan bitta sotuvchi ishtirok
	etadi
Oligopoliya	Tarmoqda bir nechta yirik kompaniyalarning
	hukmronligi
Monopolistik raqobat	Farqlanuvchi takliflar bilan chiquvchi ko‘p sonli
	raqobatchilar (differensiyalangan tovar, turlicha
	namoyish qilish)
Sof raqobat	Bir turdagi tovarlarni taklif qiluvchi (differensiya-
	lanmagan) ko‘p sonli raqobatchilar

Raqobatli vaziyatning har biri marketing faoliyatiga o‘z cheklash-larini kiritadigan to‘rtta asosiy turini ajratish qabul qilingan. Marketolog uchun bozordagi raqobatli vaziyatni bilish shuning uchun muhimki, shu yo‘l bilan u samarali tovar, narx, sotish (o‘tkazish) va kommunikatsion siyosatni ishlab chiqadi.

103
Monopoliya. Monopoliya sharoitida firma orttirilgan bozorga oid kuchga ega bo‘ladi. Qisqa muddatli monopoliya vaziyatida kompaniya-lar ularning bevosita raqobatchilari bo‘lmasa, yangi tovarni bozorga olib chiqishda o‘z o‘rniga ega bo‘ladi. Monopoliyada bozorda bittagina ishlab chiqaruvchi ustunlik qiladi va u xaridorlarning katta qismiga xizmat ko‘rsatadi. Natijada uning tovari qisqa muddat davomida bevosita raqobatchilarga ega bo‘lmaydi. Bu – novatorning monopoliya-sidir. Bunday vaziyat hayot siklining tovarning bozorga kirib kelishiga to‘g‘ri keladigan bosqichiga, endi vujudga kelayotgan, texnologik innovatsiyalar bilan tavsiflanadigan sektorlarga to‘g‘ri keladi.

Monopoliya vaziyatida firmaning bozordagi mavqeyi juda yuqori bo‘ladi. Biroq unga bozorning o‘sib borayotgan potensialini va yuqori daromadlarini qo‘lga kiritishga intilayotgan yangi firmalar tahdid sola boshlaydi. Natijada monopoliyaning kutilayotgan muddati muhim omilga aylanadi, bu omil innovatsiyaning miqyosiga va yangi raqobatchilar uchun kirish to‘siqlarining yuqoriligiga bog‘liq bo‘ladi.