Toshkent moliya instituti d. Tojiboyeva maxsus fanlarni

Pedagog, 

psixolog 

mutaxassislarning 

ta’kidlashlaricha, 

metodlar o‘quv-tarbiya jarayonida quyidagi funksiyalarni bajaradi: 

Ta’lim berish. 

Metodlar  yordamida  ta’limning  maqsadi  amalga  oshiriladi. 

Metodlar  o‘qituvchi  va  o‘quvchilarning  nazariy  hamda  amaliy  bilimini 

ta’lim olish borasidagi vazifalarni bajarishga qaratadi; 

Kamolotga boshlash funksiyasi. 

O‘quvchi, talabalarni fikrlash doirasini, bilim olish, aqliy rivojlanish 

sur’atini  tezlashtirishda,  qiziquvchanligini  oshirishda  o‘z  ifodasini 

topadi; 

Tarbiyalash funksiyasi. 

O‘quv  materialini  o‘rganish,  o‘zlashtirish  jarayoniga  mustaqil 

qarash,  fikrlash,  iroda  xususiyatlari,  axloqiy,  ma’naviy  qarashlarning 

shakllanishiga olib keladi; 

Bilim olishga da’vat etish, istak, xohish uyg‘otish funksiyasi. 

 

8

 Аль-Фаробий. Математические трактаты. Алма-ата: Ильм, 1972. C. 327, 328. 

---

 

 

 

25 

Metodlar  talabalarni  bilim  olishga  da’vat  qiluvchi  vosita 

hisoblanadi.  Asosiy,  gohida  bilishga  qiziqtiruvchi,  istak,  xohish 

tug‘diruvchi yagona stimulyator vazifasini bajaradi; 

Nazorat funksiyasi. 

Metodlar  yordamida  o‘qituvchi  o‘quvchi,  talabalarning  bilimini 

nazorat  qilibgina  qolmay,  o‘quv  jarayoni  natijalariga  ko‘ra  unga  zarur 

o‘zgartirishlar kiritadi. 

Mеtоdlаr  turli-tumаn  bo‘lib,  pеdаgоg  оlimlаr  tоmоnidаn  turli 

yondаshuvlаrgа  ko‘rа  ulаr  tаsniflаnаdi,  guruhlаrgа  аjrаtilаdi.

9

  Lеkin 

mеtоdning mаzmun-mоhyatigа ko‘rа eng muhimi u “qаndаy?” sаvоligа 

jаvоb  bеrishi:  bundа  pеdаgоg  qаndаy  fаоliyat  yuritаdi,  o‘quvchi-

tаlаbаchi?   

Metodologiya

  esa  (yunon.  metodоs  va  logos  so‘zlaridan) 

faoliyatning  tarkibi,  mantiqiy  tuzilishi,  metod  va  vositalari  haqidagi 

ta’limotdir.  Metodologik  bilim,  birinchidan,  muayyan  faoliyat 

turlarining  mazmuni  va  izchilligini  o‘z  ichiga  olgan  odat  va  normalar 

shaklida,  ikkinchidan,  amalda  bajarilgan  faoliyatning  ta’siri  sifatida 

yuzaga  chiqadi.  O‘zbekiston  milliy  ensiklopediyasida  metodologiyaga 

quyidagicha  tarif  berilgan:  “Metodlar  haqidagi  ta’limot  fanda 

metodologiya deyiladi”.

10

   

“Voqelikning  muayyan  qismini,  biron  jihatini  o‘rgatuvchi 

metodologiyaga  metafizikani,  voqelikni  chiziqli  rivojlanishi,  o‘zgarish 

jarayonini uni tashkil etuvchi bilimlar o‘rtasidagi o‘zaro aloqadorliklarni 

aks  ettiruvchi  metodologiyaga  dialektikani,  voqelikda  ro‘y  beruvchi, 

keskin  halokatli  o‘zgarishlar,  nochiziqli  rivojlanish  jarayonlarini 

o‘rganishda  qo‘llanilayotgan  metodologiyaga  sinergetikani

11

  misol 

sifatida  kiritish  mumkin»  –  deyiladi,  mazkur  ensiklopediyada. 

“Metodologiya – tadqiqotning nazariy va amaliy faoliyatini tashkil etish, 

tiklash  tamoyillari  va  usullari  tizimi  hamda  bunday  tizim  haqidagi 

ta’limot”dir.

12

  

 

9