Toshkent moliya instituti d. Tojiboeva iqtisodiyot

juz’iy muvozanat 
deyiladi.
 
Ammo, tovarlar dunyosi 
g’oyat boy bo’lib, tovarlar bozori o’zaro bog’liq qismlardan iborat. Ana shu turli tovarlar va 
xizmatlarga bo’lgan talab va takliflarning ham miqdor, ham tarkib jihatidan bir-biriga muvofiq 
kelishi 
bozor muvozanati
 deyiladi. Ana shunday muvozanatlar bo’lmasa, bozor muvozanati 
izdan chiqqan bo’ladi. Talab va taklif uzoq vaqt bir-biridan ajralib qolsa, bozor o’zining 
at 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
    
 
        P 
 
 
 
 
 
 
 P
2
 300
 
 P
3
 275 
 
  P 200 
 
     100
 
 
 
                   50        100       150                       Q
D
1 
D
2 
S
2 
E
 
E
2 
E
1 
NARX 
MIKDOR 

---

 
 
me’yoridagi holatini, qiyofasini yo’qotadi. Udan tashqari makroiqtisodiy muvozanat borki, u 
yalpi talab bilan yalpi taklifning muvofiq kelishini bildiradi(keyingi bo’limda o’rganamiz). 
 Bozor muvozanati talab va taklifning mutlaq va abadiyligi emas. Bunday hol umuman 
olganda, barcha tovarlarga nisbatan va uzoq davrga xos bo’lishi mumkin. Juz’iy, ya’ni ayrim 
tovarlarga nisbatan moslikning buzilishi muqarrar. Chunki, ehtiyojning yuksalishi oqibatida 
yangi talab paydo bo’ladi va u darhol qondirilmaydi. Talab va taklif o’zgaradi, muvozanat 
buziladi va yana qaytadan o’rnatiladi. 
 Bozorda muvozanatga erishish birinchidan, narxlar orqali amalga oshiriladi. Narxlarning 
o’zgarishiga qarab ishlab chiqarish hajmi o’zgaradi. Narxlar ishlab chiqarish texnologiyasini 
tanlashga ta’sir etadi. Narxlar oxir-oqibat daromadlar darajasiga ko’ra qaysi mahsulot ko’proq 
sotib olinishini ham belgilaydi. 
 Ikkinchidan, talab va taklif o’rtasidagi nisbat. Talab bilan taklif o’rtasidagi nisbatni 
o’zgarib turishi bozor narxlarini ham tebranishiga olib keladi. Mana shu tebranishlar orqali 
shunday narx belgilanadiki, u bozordagi talab va taklif muvozanatiga va oxir-oqibat ishlab 
chiqarish bilan iste’mol o’rtasidagi muvozanatga olib keladi. 
 Uchinchidan, raqobat kurashi. Har bir tadbirkor maksimal darajada foyda olishga intiladi. 
Buning uchun bozorga xaridorgir tovar ishlab chiqarish kerak. Ishlab chiqaruvchilar o’rtasida 
xaridorning puli uchun kurash boradiki, buning natijasida bozorda to’kinchilikka erishiladi.