Toshkent moliya instituti d. Tojiboeva iqtisodiyot

bo’linadi: 
 
a) 
mukammal, raqobatga asoslangan erkin bozor; 
 
b) 
cheklangan raqobatga asoslangan bozor; 
 
v) 
oligopolistik bozor; 
 
g) 
sof monopolistik bozor. 
 
Erkin bozorda sotuvchi va xaridorlar ko’pchilik bo’lib, ularni miqdori cheklanmagan. 
 Monopol raqobatli, ya’ni cheklangan raqobatga asoslangan bozorda nisbatan ko’p 
bo’lmagan firmalar ishtirok etadi. Masalan, AQSh da kiyim-kechak bozorini olsak, kostyum va 
palto tikib sotishda 32 firma qatnashadi. Shulardan 20 tasi asosiy qismini tikadi. 
 
Oligopolistik bozorda sanoqli ozchilik firmalar qatnashadi. Masalan, Yaponiyada 
avtomobil bozori «Toyota», «Xonda», «Nissan», AQSh da «Ford», «Kraysler», «Djeneral 
Motors» kabi kontsernlar qo’lida. 

---

 
 
 Sof monopol bozorda sotuvchi sifatida bir firma tanho hukm-ron bo’ladi. AQSh da IVM 
korporatsiyasi kompyuter ishlab chiqarish bo’yicha hukmron. Ular kompyuterlarni 80—85% ini 
ishlab chiqaradilar. 60- yillarda shveytsariyalik «Jiori Di La Ryu» kompaniyasi pul bosib 
chiqaradigan mashinalar ishlab chiqishda dunyoda tanho hukmron bo’lib, har bir mamlakatning 
topshirig’iga qarab mahsulot ishlab chiqargan. Ishlab chiqaruvchilar ko’p, iste’molchi, xaridor 
bitta bo’lsa, iste’molchining sof monopoliyasi, ya’ni 
monop-soniya 
(yakka xaridor yoki yakka 
iste’molchi) hukmron bo’ladi. Bunga misol qilib olmosga ishlov beruvchi «De Birs» firmasini, 
O’zbekistonda, bozorini ko’r-satish mumkin.