Toshkent moliya instituti «Buxgalteriya hisobi»kafedrasi

3.
 
Jismoniy shaxslardan transport vositalariga benzin, dizel yoqilg‘isi va 
gaz ishlatganlik uchun olinadigan soliq hisobi va hisoboti 
Jismoniy  shaxslardan  transport  vositalariga  benzin,  dizel  yoqilg‘isi  va  gaz 
ishlatganlik uchun olinadigan soliq (bu  - iste’mol solig‘i), uning to‘lovchilari, soliq solish 
ob’ekti,  bazasi  hamda  soliqni  hisoblab  chiqarish  va  to‘lash  tartibi.  Bu  masalalar  Soliq 
kodeksining  XIV bo‘limi bilan tartibga solinadi. 
Jismoniy  shaxslarga  transport  vositalari  uchun  benzin,  dizel  yoqilg‘isi  va  gazni 
chakana  realizatsiya  qilishni  amalga  oshiruvchi  yuridik  shaxslar  iste’mol  solig‘ini 
to‘lovchilar hisoblanadi.  
Jismoniy  shaxslarga  transport  vositalari  uchun  benzin,  dizel  yoqilg‘isi  va  gazni 
chakana realizatsiya qilish soliq solish ob’ektidir. 
Jismoniy  shaxslarga  transport  vositalari  uchun  benzin,  dizel  yoqilg‘isi  va  gazning 
natura holidagi realizatsiya qilingan hajmi soliq solinadigan bazadir.  
Jismoniy  shaxslardan  transport  vositalariga  benzin,  dizel  yoqilg‘isi  va  gaz 
ishlatganlik  uchun  olinadigan  soliq  masalalari  Soliq  kodeksining  XIV  bo‘limida  ochib 
berilgan.  Ushbu  soliqning  to‘lovchilari  bo‘lib  jismoniy  shaxslarga  transport  vositalari 
uchun  benzin,  dizel  yoqilg‘isi  va  gazni  chakana  realizatsiya  qilishni  amalga  oshiruvchi 
yuridik  shaxslar  hisoblanadi 
(Soliq  kodeksi  301-modda). 
Bunda  jismoniy  shaxslarga 
transport  vositalari  uchun  benzin,  dizel  yoqilg‘isi  va  gazni  chakana  realizatsiya  qilish 
soliq  solish  ob’ekti  hisoblanadi.  Soliq  solinadigan  baza  sifatida  jismoniy  shaxslarga 
transport  vositalari uchun benzin, dizel  yoqilg‘isi va gazning  natura  holidagi realizatsiya 
qilingan hajmi olinadi.  
Soliq  soliq  solinadigan  bazadan  va  belgilangan  stavkalardan  kelib  chiqqan  holda 
hisoblab chiqariladi. 
O‘zbekiston  Respublikasi  Prezidentining  30.12.2011  yildagi  «O‘zbekiston 
Respublikasining  2012  yilgi  asosiy  makroiqtisodiy  ko‘rsatkichlari  prognozi  va  Davlat 
byudjeti  parametrlari  to‘g‘risida»gi  PQ-1675-son  qarorining  21-ilovasida  jismoniy 
shaxslardan  transport  vositalariga  benzin,  dizel  yoqilg‘isi  va  gaz  ishlatganlik  uchun 
olinadigan  soliq  stavkalari  ko‘rsatilgan,  xususan  transport  vositalari  uchun  1  kub  metr 
siqilgan gaz uchun 200 so‘m belgilangan. 
Yuridik  shaxslarga  chakana  narxlarda  chakana  savdo  tarmog‘i  (avtomobillarga 
yonilg‘i  quyish  shoxobchalari)  orqali  benzin,  dizel  yoqilg‘isi  va  gaz  sotishda  jismoniy 
shaxslardan transport vositalariga ushbu mahsulotlarni ishlatganlik uchun olinadigan soliq 
byudjetga  qonunchilikda  belgilangan  tartibda  to‘lanadi  va  sotish  narxida  hisobga  olinadi 
(PQ-1675-son qarorning 21-ilovasiga izoh). 
MISOL.
  Yanvar  oyining  birinchi  o‘n  kunligi  yakuni  bo‘yicha  AYoQSh  jismoniy 
shaxslarga 50 000 litr benzin realizatsiya qildi. Bu davr uchun 13 yanvargacha byudjetga 
to‘lanadigan soliq summasi 10 000 ming so‘mni (50 000 x 200) tashkil qiladi. Jismoniy 
shaxslardan  transport  vositalariga  benzin  ishlatganlik  uchun  olinadigan  soliq  summasi 

---

 
79 
2012  yil  uchun  1  litriga  200  so‘m  miqdorida  belgilangan.  (O‘zbekiston  Respublikasi 
Prezidentining 30.12.2011 yildagi PQ-1675-son qarorining 21-ilovasi).  
Iste’mol solig‘i soliq solinadigan bazadan va belgilangan stavkalardan kelib chiqqan 
holda hisoblab chiqariladi. 
Iste’mol  solig‘i  summasi  chakana  narxga  qo‘shimcha  ravishda  belgilanadi,  sotib 
oluvchiga  beriladigan  chekda  alohida  qatorda  ko‘rsatiladi  hamda  jismoniy  shaxslardan 
realizatsiya qilinayotgan benzin, dizel yoqilg‘isi va gaz uchun mablag‘larni olish bilan bir 
vaqtda undiriladi. 
Soliq summasi quyidagi formula bilan hisoblab chiqariladi: