Toshkent moliya instituti «Buxgalteriya hisobi»kafedrasi

 
3. Soliq bo‘yicha operatsiyalarni hisobga olish 
 
2004  yilning  1  yanvaridan  mulk  shaklidan  qat’iy  nazar  barcha  xo‘jalik  yurituvchi 
subektlarda  qo‘llaniladigan  yangi  schyotlar  rejasida  byudjet  bilan  olib  boriladigan 
operatsiyalarni  hisobga  olib  borish  uchun  11  ta  balansli  va  2  ta  balansdan  tashqari 
schyotlar belgilangan bo‘lib, ular quyidagilar:  
Balansli  schyotlar:  0950  «Vaqtinchalik  farqlar  bo‘yicha  kechiktirilgan  Foyda 
solig‘i»;  3210  «Vaqtinchalik  farqlar  bo‘yicha  kechiktirilgan  Foyda  solig‘i»;  4410 
«Byudjetga soliqlar va yig‘imlar bo‘yicha bo‘nak to‘lovlari»; 6240 «Soliqlar va majburiy 
to‘lovlar  bo‘yicha  kechiktirilgan  majburiyatlar»;  6250  «Vaqtinchalik  farqlar  bo‘yicha 
kechiktirilgan Foyda solig‘i bo‘yicha majburiyatlar»; 6410 «Byudjetga to‘lovlar bo‘yicha 
qarz»;  7240  «Soliqlar  va  majburiy  to‘lovlar  bo‘yicha  uzoq  muddatli  kechiktirilgan 
majburiyatlar»; 7250 «Vaqtinchalik farqlar bo‘yicha kechiktirilgan Foyda solig‘i bo‘yicha 
uzoq  muddatli  majburiyatlar»;  8840  «Maqsadli  foydalanadigan    soliq  imtiyozlari»;  9810 
«Foyda  solig‘i  bo‘yicha  xarajatlar»;  9820  «Foydadan  hisoblangan  boshqa  soliqlar  va 
yig‘imlar bo‘yicha xarajatlar» schyotlarni o‘z ichiga oladi. 
Balansdan  tashqari  schyotlarga  esa:  012  «Kelgusi  davrlarda  soliq  solinadigan 
bazadan  chiqariladigan  xarajat»  013  «Vaqtinchalik  soliq  imtiyozlari  (turlari  bo‘yicha)» 
schyotlar kiradi.  

---

 
36 
Yuqorida keltirilgan schyotlarning oldiga qo‘yilgan vazifalar turlicha. Bu vazifalarni 
buxgalterlar chuqur anglab amaliyotda ulardan to‘g‘ri foydalanishlari zarur. 
0950 «Vaqtinchalik farqlar bo‘yicha kechiktirilgan Foyda solig‘i» schyotida hisobot 
davrida to‘lanadigan soliqning kechiktirilgan qismi hisobga olinadi. Shu bilan birga ushbu 
summa  balansdan  tashqari  012  «Kelgusi  davrlarda  soliq  solinadigan  bazadan 
chiqariladigan xarajatlar» schyotning kirimiga yozib qo‘yiladi. 
Hisobot  davri  oxirida  ushbu  summa  soliqqa  tortiladigan  bazaga  qo‘shib  Foyda 
solig‘iga tortiladi.  
4410 «Byudjetga soliqlar va yig‘imlar bo‘yicha bo‘nak to‘lovlari» schyotida bo‘nak 
soliq  summalari,  xususan,  xarid  qilingan  xom-ashyo,  materiallar,  yarim  tayyor 
mahsulotlar  va  boshqa  turdagi  ishlab  chiqarish  zahiralari  bo‘yicha  hisoblashish 
hujjatlarida alohida ko‘rsatilgan qo‘shilgan qiymat solig‘i (QQS) hisobga olinadi. 
4410  schyotida  yig‘ilgan  soliq  summalarini  hisobdan  chiqarish  tartibi  qonuniy  va 
me’yoriy hujjatlar bilan tartibga solinadi. Buxgalteriya hisobida 4410 «Byudjetga soliqlar 
va  yig‘imlar  bo‘yicha  bo‘nak  to‘lovlari»  schyotidan  chiqarish  operatsiyasi  quyidagi 
buxgalteriya  hisobi  yozuvi bilan rasmiylashtiriladi:  material resurslari, tovarlar, ishlar va 
hizmatlarga tegishli QQS summasi qarz surishishga (zachetga) qabul qilinganda: D-t 6410 
«Byudjetga  to‘lovlar  bo‘yicha  qarz»,  K-t  4410  «Soliqlar  bo‘yicha  bo‘nak  to‘lovlari» 
schyoti. 
Amaldagi Nizom qonunchiligi asosida soliqlar bo‘yicha imtiyozlar berilgan quyidagi 
xo‘jalik subektlariga tegishli:
1
 
-  soliq,  bojxona  va  majburiy  to‘lovlardan  ozod  qilish  natijasida  hosil  bo‘lgan 
mablag‘larni maqsadli vazifalarni bajarishga yo‘naltiradigan xo‘jaliklar; 
-  soliq  to‘lovlaridan  vaqtinchalik  ozod  qilish  natijasida  hosil  bo‘lgan  mablag‘larni 
maqsadli foydalanishga yo‘naltirmaydigan xo‘jaliklar. 
Chunonchi,  2003  yil  26  fevralda  qabul  qilingan  O‘zbekiston  Respublikasi 
Prezidentning  Farmoni  bilan  Respublikada  maxsus  klinikalar  va  tibbiy  markazlar  tashkil 
etildi. 
Davlat 
tomonidan 
qo‘llab-quvvatlash 
maqsadida 
ushbu 
respublika 
ixtisoslashtirilgan markazlari o‘z ehtiyojlari uchun olib kelinadigan tibbiyot uskunalari va 
asboblari  uchun  2003  yilning  1  martidan