65
VI.
Balansdan tashqari schyotlar.
Birinchi to‘rt qism schyotlarining majburiyatlariga asosan moliyaviy
hisobotning I-shakliga balans tuziladi. Beshinchi qism «Moliyaviy natijalarning
shakllanishi va ishlatilishi» schyotlarning ma’lumotlariga asosan moliyaviy natijalar
to‘g‘risidagi hisobot ( 2- shakl ) tuziladi.
Schyotlar rejasida barcha schyotlar 9 bo‘limda quyidagi tizimda keltirilib
ko‘rsatilgan:
1-bo‘lim. Asosiy vositalar, nomoddiy va boshqa uzoq muddatli aktivlar;
2-bo‘lim. Tovar-moddiy zahiralar;
3-bo‘lim. Kelgusi davr xarajatlari va muddati uzaytirilgan xarajatlar - joriy
qismi;
4-bo‘lim. Olinadigan schyotlar-joriy qismi;
5-bo‘lim. Pul mablag‘lari, qisqa muddatli investitsiyalar va boshqa joriy
aktivlar;
6-bo‘lim. Joriy majburiyatlar;
7-bo‘lim. Uzoq muddatli majburiyatlar;
8-bo‘lim. Kapital, taqsimlanmagan foyda va rezervlar;
9-bo‘lim. Daromadlar va xarajatlar.
Birinchidan sakkizinchi bo‘limgacha bo‘lgan schyotlar balans tuzilishiga mos
kelsa, 9-bo‘lim schyotlari moliyaviy natijalar to‘g‘risidagi hisobot tuzilishiga mos
keladi.
Schyotlar rejasining birinchi qismi bir bo‘lim (1- bo‘lim) dan iborat bo‘lsa,
ikkinchi qismi to‘rt bo‘lim (2, 3, 4, va 5)lardan, uchinchi qismi ikki (6 va 7)
bo‘limlardan, to‘rtinchi qism bir (8-bo‘lim) bo‘limdan va beshinchi qism bir (9-
bo‘lim) bo‘limdan iborat.
Yangi schyotlar rejasida schyotlar besh guruhga bo‘lib ko‘rsatilgan.
Schyotlarni buxgalterlar tomonidan eslab qolishni osonlashtirish va
axborotlarni avtomatlashtirish zaruriyati schyotlarga nomerlar berkitishni taqozo
etadi. Schyotlar rejasidagi schyotlar kodlaridan tashqari nomiga ham ega. Schyotning
nomi - bu tub ma’noda schyotning o‘zidir. Chunonchi, har bir shaxsning familiyasi,
uning o‘zini ramzi bo‘lganidek, schyotning nomi o‘zini anglatadi. Schyotlar bilan ish
olib borganda asosan ularning tayinlanishi va foydalanish tamoyillarini bilish zarur.
Hisob subyektlari tomonidan qo‘llaniladigan schyotlarning to‘liq ro‘yxati schyotlar
rejasidir. Ayrim subyektlar tomonidan qo‘llaniladigan schyotlar ro‘yxatida
farqlarning mavjudligi ikki xil schyotlar rejasini taqozo etadi: birinchisi-namunali,
qonunchilik bilan belgilangan schyotlar rejasi, ikkinchisi-buxgalteriya hisobining ish
schyotlar rejasi. Har bir korxona umumiy qonunchilik bilan belgilangan schyotlar
rejasiga asosan o‘z ish schyotlar rejasini tuzib olishlari kerak. Ish schyotlar rejasida
tanlab olingan schyotlar miqdori xo‘jalik faoliyati turiga qarab barcha qo‘llaniladigan
xo‘jalik muomalalari hisobini ta’minlashi kerak.
Hisobning barcha subyektlari namunali schyotlar rejasidan foydalanishga
majbur. Schyotlar rejasida ko‘rsatilmagan schyotlarni qo‘llash faqat O‘zbekiston
Respublikasi Moliya vazirligi bilan kelishilgan holda amalga oshiriladi.
Do'stlaringiz bilan baham: