Toshkent moliya instituti “бухгаалтерия ҳисоби, ИҚтисодий таҳлил ва аудит” кафедраси

1.Rentabellik va uning ko'rsatkichlar tizimi

Korhona faoliyat natijaviyligiga baho berishning asosiy ko'rsatkichlaridan biri rentabellik ko'rsatkichi hisoblanadi.

Rentabellik - korxona foydalik darajasini xarakterlaydi. Odatda uning bir necha turlari hisob kitob qilinadi. Bu bevosita mulkning shakli bo'yicha daromadlarning yuzaga chiqish o'rni yoki bazasi bo'yicha, foydaning o'zgarishiga ta'sir etuvchi birliklar bo'yicha yoki mustaqil birliklar bo'yicha aniqlanishi mumkin.
Bozor iqtisodiyoti sharoitida iqtisodiyot tarmoqlarida rentabellikning quyidagi turlari aniqlanadi:

1. 
   Ishlab chiqarish harajtalariga nisbatan rentabellik;
   

Sof foyda
Р= х100%
Ishlab chiqarish harajatlari

Ushbu ko'rsatkich bir so'mlik ishlab chiqarish harajati hisobiga olingan foyda summasini harakterlaydi.

2. Asosiy vositalar rentabelligi. Asosiy vositalar rentabelligi har bir so'mlik yoki ming so'mlik asosiy vosita hisobiga to'g’ri keladigan foyda summasini harakterlaydi. Ushbu ko'rsatkich sof foyda summasini asosiy vositalarning o'rtacha yillik qiymatiga bo'lish asosida aniqlanadi.

Sof foyda
Р= х 100 %
Asosiy vositalarning o'rtacha yillik qiymati

1. 
   Sotish bo'yicha rentabellik. Sotish bo'yicha rentabellik sotilgan mahsulotlarning foydalik darajasini harakterlaydi. Ushbu ko'rsatkich sotishdan olingan yalpi foyda summasini mahsulotlarni sotishdan olingan tushumga bo'lish asosida aniqlanadi. Ya'ni
   

Sotishdan olingan foyda
Р= х100%
Sotishdan olingan tushum summasi

2. 
   Oborot aktivlar rentabelligi. Ushbu ko'rsatkich oborot aktivlarning har bir sumiga to'g’ri keladigan foyda, sof foyda summasini harakterlaydi. Oborot aktivlar rentabelligi olingan sof foyda summasini oborot aktivlarning o'rtacha yillik qiymatiga bo'lish asosida aniqlanadi.