Toshkent moliya instituti ―bank ishi‖ kafedrasi

Put opsionni sotib olish 
bilan spekulyatorda valyutani strayk bahoda sotish 
huquqi bo‗ladi. Kol opsion singari bunda ham cheklangan yo‗qotish, cheklanmagan 
yutuq bo‗ladi. Agar spot kurs strayk bahodan tushib ketsa ham spekulyator put 
opsionni strayk baho bo‗yicha amalga oshirib daromad oladi. Spekulyatorning put 
opsion sotib olishdagi foyda(zarari) quyidagicha bo‗ladi.
Foyda(zarar) = Strayk baho-(Spot kurs+Premiya)
= $0.585/Sfr-
($0.575/Sfr+$0.005/Sfr) = $0.005/Sfr 
SHvetsiya frankini 58.5 US/SF strayk baho bo‗yicha put opsion sotib olgan 
spekulyator cheklangan miqdordagi, ya‘ni spot kurs 58.5 US/SF dan yuqori bo‗lgan 
holda 0.50 US/SF zarar ko‗radi va cheklanmagan miqdordagi foyda olishi mumkin, 
ya‘ni spot kurs 58.5 US/SF dan quyi bo‗lsa foyda ko‗ra boshlaydi.
Put opsionni yozib berish
da spekulyator strayk bahoda belgilangan valyutani 
etkazib berish majburiyatini oladi. Bunda ham kol opsionni yozib bergandagi kabi 
cheklanmagan zarar, cheklangan yutuq bo‗ladi. Bunda spekulyatorning foyda(zarari) 
quyidagicha topiladi: 

---

«Bank ishi» fani. «Bank ishi» kafedrasi. TMI-2015. Tel:+(998)71 234-43-42, email: 
[e-mail]
Foyda(zarar) 
= 
Premiya-(Strayk 
baho-Spot 
kurs)
= $0.005/Sfr-($0.585/Sfr-$0.575/Sfr) = -$0.005/Sfr 
YA‘ni, spekulyator strayk bahodan ko‗ra spot kurs ko‗tarilib ketishidan daromad 
ko‗rishi mumkin
SHvetsiya frankini 58.5 US/SF strayk baho bo‗yicha put opsion yozib bergan 
spekulyator cheklangan miqdordagi, ya‘ni spot kurs 58.5 US/SF dan yuqori bo‗lgan 
holda 0.50 US/SF foyda ko‗radi va cheklanmagan miqdordagi zarar ko‗rishi mumkin, 
ya‘ni spot kurs 58.5 US/SF dan quyi bo‗lsa spekulyator zarar ko‗radi. 
Forvard valyuta shartnomasi
– bu kelajakdagi belgilangan muddatda aniq 
xorijiy valyuta summasini sotish yoki sotib olish bo‗yicha banklararo bitimni bajarish 
majburiyatidir. Bunda valyuta, summa, almashuv kursi va to‗lov muddati bitim 
tuzilgan paytda belgilanadi. Forvard bitim muddati 3 kundan 5 yilgacha bo‗lishi 
mumkin, ammo uning 1, 3, 6 va 12 oylik muddatlari odatda ko‗p uchraydi. 
Forvard shartnomasi bank shartnomasi hisoblanadi, shuning uchun u 
standartlashtirilmagan va biror aniq operatsiya ostida ham qo‗llanilishi mumkin. 
Forvard bitimlari bozori (6 oygacha bo‗lgan muddat uchun) asosiy valyutalarda etarli 
darajada barqaror, 6 oydan ko‗proq muddatga esa nobarqaror, bunda ayrim 
operatsiyalar almashinuv kurslarining kuchli tebranishiga olib kelishi mumkin. 
Odatda Forvard operatsiyasi «svop» operatsiyasining tarkibiy qismi hisoblanadi. 
Agar forvard bitimining o‗zigina qo‗llansa, (ya‘ni bir vaqtning o‗zida «spot» 
operatsiyasini amalga oshirish bilan emas), u holda bu operatsiya autrayt (outright) 
deb nomlanadi.