Toshkent moliya instituti ―bank ishi‖ kafedrasi

Иккиламчи манбалар:
Мол-мулк (кўчар ва 
кўчмас) гарови ва 
ҳуқуқ.
Кафолат ва 
топшириқлар. 
Талаб ва 
ҳуқуқларни ён 
бериш (цессия).
Суғурта 
полислари ва 
бошқалар.

---

«Bank ishi» fani. «Bank ishi» kafedrasi. TMI-2015. Tel:+(998)71 234-43-42, email: 
[e-mail]
Copyright © 2006, The McGraw-Hill Companies, Inc.
McGraw-Hill/Irwin
Кредит қайтарилишининг таъминоти 
ликвидлилиги жиҳатда иккига булинади:
Таъминланганлик 
ликвид 
воситалари.
Ноликвид таъминот 
воситалари
-давлат кафолатлари;
-давлатнинг ҚҚ.
-Марказий банк 
кафолати.
-чет эл (миллий) 
валютасидаги 
депозитлар;
-олтин ва кумуш 
қуймалари(слиткалар) ва 
ҳ.к.
-кўчмас мулк ва ҳуқуқлар;
-кўчар мулк;
-хўжалик субъеклари 
(давлат корхоналари) 
акциялари ва улар 
томонидан берилган 
кафолатлар ва ҳ.к.
O‗zbekiston Respublikisining Fuqarolar kodeksining 259- moddasiga 
asosan qarzdorning majburiyatlarini garov, qarzdorning mulkini ushlab qolish, 
kafolat, va qonun bo‗yicha yoki shartnomada ko‗rsatilgan boshqa usul bilan 
ta‘minlangan bo‗lishi mumkin. Bu ta‘minotning qaysi birini tanlash majburiyat 
turiga bog‗liq. Aksariyat hollarda kredit va qarz shartnomasini bajarish bo‗yicha 
garov, kafolat qulay hisoblanadi. Qarz oluvchi kreditning ta‘minlanganligi sifatida 
bir yoki bir necha turdagi ta‘minlanganlikni qo‗yishi va uni kredit shartnomasida 
ko‗rsatishi mumkin. Kreditning ta‘minlanganligi bo‗yicha garov kredit shartnoma 
bilan bargalikda rasmiylashtiriladi va unga albatta ilova qilinishi lozim. Jahon 
amaliyotida bank ssudalarini ta‘minlashning o‗ta keng tarqalgan turlari quyidagilar 
hisoblanadi: 
- er

uy-joy; 
- qimmatli qog‗ozlar; 
- debitorlik qarzlari yig‗indilari; 
- tegishli hujjatlar bilan birga taqdim etilgan tovarlar; 
- sug‗urta polislari va boshqalar


---

«Bank ishi» fani. «Bank ishi» kafedrasi. TMI-2015. Tel:+(998)71 234-43-42, email: 
[e-mail]

Er

uy-joy va boshqa ko‗chmas mulk muhim ta‘minlash ob‘ekti bo‗lib 
hisoblanadi

U hech qachon o‗z qiymatini to‗la yo‗qotmaydi

SHu sababli, er

uy-
joy ishonchli garov hisoblanadi


Qimmatli qog‗ozlar bank uchun ma‘qulroq ta‘minlash turi hisoblanadi

CHunki qimmatli qog‗ozlarni fond bozorida osongina sotish mumkin

bankda 
saqlash uchun xarajatlar talab qilinmaydi

SHular bilan bir qatorda

ularni sotish va 
sotib olishda ortiqcha rasmiyatchilikning yo‗qligi qimmatli qog‗ozlarning 
ta‘minlanganlik ob‘ekti sifatida ahamiyatini oshiradi

Ayni vaqtda shuni esda tutish 
lozimki

agar ta‘minlanganlik sifatida aksiya olinayotgan bo‗lsa

uning kursi keskin 
tebranishi mumkinligini

kurs pasayganda zarar ko‗rishligini

albatta inobatga olish 
lozim


Debitor qarzdorlik yig‗iindisi deganda

bu erda ochiq schyotlar bo‗yicha 
hisob-kitoblardagi qarzdorlik yig‗indisi tushuniladi

Bu pul bankning mijozi 
jo‗natgan tovarlari uchun haridorlardan olishi lozim bo‗lgan puldir

Bu turdagi 
ta‘minlash ob‘ekti jahon amaliyotida keng qo‗llaniladi

 

Xom-ashyo

materiallar va tayyor mahsulotlar ko‗pchilik davlatlarda

xususan

respublikamizdagi kreditning keng qo‗llaniladigan ta‘minlanish ob‘ekti 
bo‗lib xizmat qiladi

Sug‗urta qilinuvchi sug‗urta kompaniyasiga badal to‗lab boradi

Sug‗urta muddati 
tugashi bilan mablag‗ to‗lagan shaxsga qaytarilishi mumkin

Bank sug‗urta polisini 
yig‗ilgan badallar yig‗indisi mikdorida ta‘minlanganlik uchun qabul qiladi

Ishonchli kreditlar va ularning qaytarilishini ta‘minlovchi birdan-bir garov 
shakli kredit shartnomasi bo‗lib hisoblanadi

Kredit shartnomasi shartlarining 
bajarilishini kredit ta‘minlanganligining sharti sifatida qabul qilish

xorijiy banklar 
tomonidan cheklangan hajmda

ishonchga sazovor bo‗lgan doimiy mijozlarni qisqa 
muddatda kreditlash jarayonida qo‗llaniladi

O‗rta va uzoq muddatli kredit 
berishda ham berilgan kreditlarni sug‗urta qilish sharti bilan istisno tariqasida 
qo‗llanilishi mumkin

Odatda sug‗urta qilish

qarz oluvchi hisobidan amalga 

---

«Bank ishi» fani. «Bank ishi» kafedrasi. TMI-2015. Tel:+(998)71 234-43-42, email: 
[e-mail]
oshiriladi

Bizning amaliyotimizda ba‘zi hollarda

tijorat banklari tomonidan o‗z 
sho‗‗balarini va muassasalarini kredit berishda shu usul qo‗llanilishi mumkin

YAxshi ta‘minlangan kreditlar

Bunday kreditlar zamonaviy bank kreditining 
asosiy turi sifatida ta‘minlangan ssudalar hisoblanadi

Ta‘minlanganlik sifatida 
qarz oluvchining har xil shakldagi mulki

ko‗proq ko‗chmas mulki va uning 
ixtiyoridagi qimmatli qog‗ozlar

boshqa mulk shakllari bo‗lishi mumkin

qarz 
oluvchi o‗z majburiyatlarini bajara olmagan hollarda

ta‘minlanganlik asosi 
bo‗lgan mulk bank ixtiyoriga o‗tadi va bank uni sotib etkazilgan zararlarni qoplash 
huquqiga ega bo‗ladi

Bank tomonidan berilayotgan kredit miqdori taklif 
etilayotgan ta‘minlanganlikning o‗rtacha bozor narxidan past bo‗ladi va mulk 
bahosi tomonlarning kelishuvchi natijasida aniqlanadi

Kreditlar sifatli aktivlar bilan

aytaylik

er yoki hukumatning qimmatli 
qog‗ozlari

ya‘ni davlat zayomlari bilan ta‘minlangan bo‗lsa

u holda ularning foiz 
stavkasi ta‘minlanmagan kreditlarnikiga nisbatan past bo‗lishi mumkin

CHunki

bunda kreditni qaytarmaslik riski minimallashtirilgan bo‗ladi

Xalqaro kreditlar 
oltin

olmos

platina kabi nodir metallar bilan ta‘minlangan bo‗lsa

ularning foiz 
stavkasi sezilarli darajada past bo‗ladi

Kreditning ta‘minlanganligi uchun qabul qilinadigan mulk tez sotiladigan

oldin biror majburiyat bo‗yicha garovga qo‗yilmagan

korxonaga tegishli bo‗lgan 
mulkni o‗z ichiga olishi kerak

Bank ssudalarini tovar-moddiy boyliklari bilan to‗liq ta‘minlanganligi pul 
muomalasining barqarorligini ta‘minlaydi

chunki bank mablag‗larining aylanishi

ya‘ni pullari naqd pulga va aksincha transformatsiyalanib turadi

Kreditning ta‘minlanganligi sifatida kafillik, kafolat, garov va boshqalar 
qo‗llaniladi. Quyida biz shu ta‘minlanganlik shakllarini alohida ko‗rib chiqamiz.