Toshkent moliya instituti "bank ishi" kafedrasi "bank ishi"

  davlat banklari,  

  trast kompaniyalari  

 
jamg‘ama banklariga  ajralan edi.  

---

28 
 
1901  yilda  Nyu  Yorkda  Buyuk  Britaniya  namunasiga  ko‘ra    kliring  uylari 
assotsiatsiyasi tashkil etilgan bo‘lib , ushbu assotsiatsiyaga 60 ta milliy va shtat banklari  
a’zo bo‘ldilar.  1907-1913 yillarda bo‘lgan banklar inqirozi oqibatida xozirgi kunga qadar 
AQSH  bank  tizimini  boshqarib  hamda  tartibga  solib  turuvchi  Federal  Rezerv  Tizimi 
tashkil etildi.  
1913 yildan e’tiboran to xozirgi kunga kadar AQSH bank tizimi deyarli o‘zgarishsiz 
faoliyat  yuritib  kelmoqda.  Lekin  bu  davr  oralig‘ida  AQSH  bank  tizimida  bir  qancha 
siljishlar  ro‘y  bergan.  1927  yilga  qadar  banklarga    o‘zi  joylashgan  xududdan  tashqarida 
filiallarni ochish qatiyan man etilgan edi (Kaliforniya shtati bundan mustasno). 1927 yilga 
kelib  Mak  Feddon  aktining  imzolanishi bilan  (1933  yilda o‘zgarish kiritilgan)  banklarga 
o‘zlarining bosh ofislari  joylashgan shtat ichida filiallarni ochishga ruxsat berildi.  
AQSH bank tizimida katta o‘zgarishlardan biri bu “qora payshanba” nomini olgan 
24  oktyabr  1929  yildagi  Nyu  york  fond  birjasida  aksiyalarning  kursining  keskin  tushishi 
edi. Buning asosiy sababi esa qimmatli qog‘ozlarni sotib olishga berilgan katta miqdordagi 
kreditlar  edi.  (jami  kredit  poketining  35  %).  Fond  birjasidagi  narxlarning  keskin  tushishi 
berilgan  kreditlarni  o‘z  vaqtida  qaytmasligiga  olib  keldi  va  natijada  banklardan  katta 
miqdorda  depozitlarni  axoli  tomonidan  olish  boshlandi  va  oqibatda  banklarning 
ko‘pchiligi bankrotlikka uchradi.  
1933  yilda  AQSH  prezidenti  Ruzvelt  AQSH  Kongressi  oldiga  barcha  banklarni 
yopish masalasini tashladi, lekin kongress buni ma’qullamadi.  
shu yilning o‘zida yana bir akt Glass Stigal akti imzolandi. Aktning bosh maqsadi 
mavjud bo‘lgan FZT imkoniyatlarini kengaytirish, xususan banklarning zaxira tizimlarini 
mustaxkamlash  va  kreditlarning  aloxida  turlarini  chegaralash  edi.  bundan  tashqari 
omonatlarni  kafolatlash  kiritildi.  Aynan  shu  akt  orqali  AQSH  bank  tizimi  segmentlarga 
bo‘linib ketdi.  
1935  yildan  boshlab  barcha  depozit  qabul  qiladigan  banklarga  qimmatli  qog‘ozlar 
bilan operatsiyalarni amalga oshirish taqiqlangan edi.  
AQSH  moliya  tizimi  kuchli  nazorat  o‘rnatiladigan  va  tartibga  solib  turiladigan 
tizimlardan biri bo‘lib xisoblanadi. AQSH bank tizimini tartibga solishda 3 ta organ: FZT, 
pul muomalasi nazorati organi, va depozitlarni sug‘urtalash bo‘yicha federal korporatsiya 
xisoblanadi.  
Pul aylanishi (muomalasi) nazaratchisi  bu AQSH prezidenti tomonidan tayinlangan 
taftish (reviziya) yo‘li bilan milliy banklar faoliyatini nazorat qilib boradigan shaxs.  
FZT  bu AQSH kongressiga bo‘ysunadigan markaziy banklarning sistemasi.  
FZT strukturasi. 
20 asr boshlarida AQSH da 5000 ga yaqin emission banklar mavjud bo‘lib, ularning 
xar  biri  o‘zining  asosiy  kapitali  miqdorida  banknotalarni  muomilaga  chiqarish  xuquqiga 
ega edi. bunda xar bir bank boshqa bankning pul biletlarini qabul qilishi kerak edi.