|
18.
|
Pul oqimi
|
Денежний поток
|
Cash flow
|
– korxona pul mablag’larining barcha kirim va chiqimlarini hisobga oluvchi pul mablag’larining harakati rejasi.
|
9-mavzu. Loyiha risklarini boshqarish
№
|
O’zbekcha
|
Русча
|
Inglizcha
|
Mazmuni
|
1.
|
Investitsiyalar
|
Инвестиции
|
Investments
|
Investitsiyalar – foyda olish maqsadida iqtisodiy va boshqa faoliyat ob’yektlariga yo’naltiriladigan moddiy va nomoddiy qiymatlar va ularga doir huquqlar.
|
2.
|
Xorijiy valyuta
|
Инострання валюта
|
Foreign Currency
|
Xorijiy valyuta – boshqa mamlakatlarning valyutalari, shuningdek boshqa mamlakatlarning valyutadagi kelishuv hujjatlari
|
3.
|
Sof joriy qiymat
|
Чистая текущая стоимость
|
Net present value
|
– joriy qiymatga keltirilgan diskontlangan pul oqimi summasi.
|
4.
|
Foydaning ichki me’yori
|
Внутренная норма прыбили
|
Internal rate of return
|
– bu sof joriy qiymat nolga teng bo’lgandagi foiz stavkasi. Sof joriy qiymat diskontlangan pul oqimlari asosida hisoblanadi.
|
5.
|
Rentabellik indeksi
|
Индекс рентабельности
|
Profitability index
|
– diskontlangan pul oqimi summasini boshlang’ch investitsiyalarga nisbati.
|
6.
|
Aktivlar rentabelligi
|
Рентабельност активов
|
Return on assets (ROA.)
|
– daromadni oshirish uchun kompaniya aktiblaridan foydalanish samaradorligini aks ettiruvchi moliyaviy ko’rsatkich.
|
7.
|
Pul oqimi
|
Денежный поток
|
Cash flow
|
– korxona pul mablag’larining barcha kirim va chiqimlarini hisobga oluvchi pul mablag’larining harakati rejasi.
|
8.
|
Investitsiyalarning qoplanish muddati
|
Срок окупаемости инвестиций
|
Pay-Back period
|
Investitsiyalarning qoplanish muddati – investitsiyalardan keladigan daromad qilingan xarajatlarni qoplaydigan davr.
|
9.
|
Iqtisodiy samaradorlik
|
Экономическая эффективность
|
Economic effectiveness
|
– mahsulot va xizmatlar ishlab chiqarish natijalari bilan ishlab chiqarish va mehnat xarajatlari o’rtasidagi nisbat.
|
10.
|
Diskontlash
|
Дисконтирование
|
Discounting
|
– kelgusidagi turli davrdagi pul oqimlarining joriy qiymatini aniqlash.
|
11.
|
Risk
|
Риск
|
Risk
|
– bu turli tabiiy ofatlar va insoniyat jamiyati faoliyatlari natijasida kelib chiqadigan yo’qotishlar havfi ehtimolidir.
|
12.
|
Investitsion risklar
|
Инвестиционные риски
|
Investment risk
|
– ko’zda tutilmagan ko’ngilsiz hodisalarning yuzaga kelishi natijasida rejalashtirilgan foydani ololmaslik yoki umuman foyda va boshlang’ich investitsiyalardan ajralish ehtimolidir.
|
13.
|
Sof risklar
|
Чистые риски
|
Pure risks
|
- salbiy natija bo’lishini yoki hech qanday natija bo’lmasligini anglatadi, quyidagi risk turlarini o’z ichiga oladi: fors-major, ekologik, siyosiy, transport va qisman tijorat risklari (mulkiy, ishlab chiqarish, savdo) ham kiradi.
|
14.
|
Spekulyativ risklar
|
Спекулятив-ные риски
|
Speculative risks
|
- oqibatida ham ijobiy, ham salbiy natijaga erishish mumkin. Bunday risklarga tijorat risklarining bir qismi bo’lgan moliyaviy risklar kiradi.
|
15.
|
Fors-major risklar
|
Риски форс-мажора
|
By force majeure risks
|
- tabiiy ofatlarning yuzaga kelishi natijasida paydo bo’ladi: zilzilalar, suv toshqini, tsunami, yong’inlar, epidemiyalar va h.k.
|
16.
|
Ekologik risklar
|
Экологические риски
|
Environmental risks
|
- atrof-muhitni ifloslanishi bilan bog’liq risklar.
|
17.
|
Siyosiy risklar
|
Политические риски
|
Political risks
|
- mamlakatning siyosiy holati va hukumatning siyosiy faoliyati bilan bog’liq. Siyosiy risklar ishlab chiqarish va savdo shart-sharoitlarining buzilishi aynan xo’jalik yurituvchi sub’ektlarga bog’liq bo’lmagan sabablar natijasida kelib chiqadi.
|
18.
|
Transport risklari
|
Транспортные риски
|
Transportation risks
|
- yuklarni turli transport orqali: avtomobil, dengiz, daryo, havo, temir yo’llar va h.k.larda tashishda yuzaga keladigan hatarlar bilan bog’liq.
|
19.
|
Tadbirkorlik risklari
|
Предпринима-тельские риски
|
Business risks
|
- korxona moliyaviy-xo’jalik faoliyatida yo’qotishlarning paydo bo’lish ehtimoli bo’lib, tuzilgan tijorat bitimining natijalarini noaniqligini bildiradi.
|
20.
|
Moliyaviy risklar
|
Финансовые риски
|
Financial risks
|
- moliyaviy resurslarni yo’qotish ehtimoli bilan bog’liq risklar.
|
21.
|
Kredit riski
|
Кредитные риски
|
Credit risk
|
- qarz oluvchi tomonidan kreditorga asosiy qarz va u bo’yicha foizlarni qaytarib bermaslik riski.
|
10-mavzu. Loyihaning sifat menejmenti
№
|
O’zbekcha
|
Русча
|
Inglizcha
|
Mazmuni
|
1.
|
Investitsiyalar
|
Инвестиции
|
Investments
|
Investitsiyalar – foyda olish maqsadida iqtisodiy va boshqa faoliyat ob’yektlariga yo’naltiriladigan moddiy va nomoddiy qiymatlar va ularga doir huquqlar.
|
2.
|
Muqobil loyihalar
|
Альтернативные проекты
|
Alternative projects
|
– moliyaviy, moddiy va inson resurslarining umumiy qiymati bir-biriga to’g’ri keladigan investitsiya loyihalari.
|
3.
|
Real investitsiyalar
|
Реальные инвестиции
|
Real investment
|
– ko’chmas mulkka (bino, inshoot) va uning ishlashi uchun zarur bo’lgan ishchi kapitalga (xom ashyo, zahiralar, pul mablag’lari va b.) yo’naltiriladigan investitsiyalar, shuningdek nomoddiy aktivlarga (litsenziya, patent, savdo markasi va b.) yo’naltiriladigan investitsiyalar.
|
4.
|
Moliyaviy investitsiyalar
|
Финансовые инвестиции
|
Financial investment
|
– qimmatli qog’ozlar va boshqa moliyaviy vositalarga (aksiya, obligatsiya, nota, depozit sertifikatlari, xorijiy valyuta, hukumat obligatsiyalari va qarzlar) yo’naltiriladigan investitsiyalar.
|
5.
|
Investitsiya loyihasi
|
Инвестиционный проект
|
The investment project
|
– 2 xil ma’noda ishlatiladi: biznes, faoliyat, biron-bir maqsadlarga erishishni ta’minlaydigan tadbirlar rejasi; kelajakda ma’lum bir faoliyatni amalgam oshirish uchun zarur bo’ladigan tashkiliy-huquqiy va moliyaviy hujjatlar tizimi.
|
6.
|
Investitsiya loyihasining hayotiylik davri
|
Жизненный цикл инвестиционного проекта
|
The life cycle of the investment project
|
– investitsiya loyihasining g’oyasi shakllanishidan tortib, to sotishdan keladigan so’nggi yillik foydaning olinishigacha (loyihaning tugashigacha) bo’lgan davr.
|
7.
|
Xorijiy investitsiyalar
|
Иностранные инвестиции
|
Foreign investments
|
– bu chet el investorlari tomonidan yuqori darajada daromad olish, samaraga erishish maqsadida mutloq boshqa davlat iqtisodiyotining, tadbirkorlik va boshqa faoliyatlariga safarbar etadigan barcha mulkiy, moliyaviy, intellektual boyliklaridir.
|
8.
|
Inflyatsiya
|
Инфляция
|
Inflation
|
– pul muomalasi qonunlarining buzilishi natijasida milliy valyutaning qadrsizlanishi, narxlarning o’sishi.
|
9.
|
Kapital qurilish
|
Капитальное строительство
|
Capital Construction
|
– iqtisodiyotning alohida tarmog’i bo’lib, unda ishlab chiqarish va noishlab chiqarish sanoati uchun asosiy vositalar quriladi, ta’mirlanadi va modernizatsiyalanadi. Kapital qurilishning tayyor mahsuloti bo’lib bino, inshoot va boshqa shu kabilar hisoblanadi.
|
10.
|
Kapital qurilishni tashkil etishning pudrat usuli
|
Подрядный метод организация капитального строительства
|
Contract method of organization of capital construction
|
– qurilishni amalga oshirish uchun shartnoma asosida maxsus qurilish tashkilotini jalb qilish.
|
11.
|
Pudratchi
|
Подрядчик
|
Contractor
|
– qurilish ishlari bo’yicha maxsus litsenziyaga ega o’lgan yuridik shaxs.
|
12.
|
Tender
|
Тендер
|
Tenders
|
– tender hujjatlarida ko’rsatilgan mezon va shartlarga muvofiq tarzda mahsulot, ish va xizmatlarni optimal variantda taklif qiluvchini tanlovchi tanlov savdosi.
|
13.
|
Kapital qurilishni tashkil etishning xo’jalik usuli
|
Хозяйственные метод организация капитального строительства
|
The economic method of organization of capital construction
|
– kapital qurilishni korxona va tashkilotlar o’z kuchi va o’z mablag’i hisobidan ma’lum bo’lim yoki bo’linma tomonidan amalga oshirilishi.
|
14.
|
Texnik-iqtisodiy asosnoma
|
Технико-экономическое обоснование
|
Technical and economic basis
|
- bu loyihaning samaradorligi va maqsadga muvofiqligini ko’rishga imkon beruvchi boshlang’ich ma’lumotlar, shuningdek asosiy texnik va tashkiliy qarorlar, hisob-smeta, baholash va boshqa ko’rsatkichlarni o’zida mujassamlashtiruvchi hisob-analitik hujjatlar to’plamidir.
|
15.
|
Investitsion loyiha dasturi
|
Программа инвестиционного проекта
|
Investment project program
|
- O’zbekiston Respublikasida qabul qilingan qonunchilik andozalariga muvofiq ishlab chiqilgan zaruriy hujjatlarni hisobga olgan holda kapital qo’yilmalar hajmi va amalga oshirish muddatini maqsadga muvofiqligini asoslovchi va shuningdek investitsiyalarni (biznes reja) amalga oshirish bo’yicha amaliy faoliyatning dasturidir.
|
11-mavzu. Loyiha komandasini boshqarish
№
|
O’zbekcha
|
Русча
|
Inglizcha
|
Mazmuni
|
1.
|
Investitsiyalar
|
Инвестиции
|
Investments
|
Investitsiyalar – foyda olish maqsadida iqtisodiy va boshqa faoliyat ob’yektlariga yo’naltiriladigan moddiy va nomoddiy qiymatlar va ularga doir huquqlar.
|
2.
|
Biznes
|
Бизнес
|
Business
|
– foyda olish maqsadiga yo’naltirilgan iqtisodiy faoliyat.
|
3.
|
Reinvestitsiyalar -
|
Реинвестиция
|
Reinvestment
|
- investorlar tomonidan korxonalar faoliyatidan olingan foydani ishlab chiqarishni rivojlantirish maqsadida uni shu korxonaga qayta kiritishdir.
|
4.
|
Loyiha administratori
|
Администратор проекта
|
Project manager
|
- bu shaxs menejerning administratorlik vazifasini o’zi bajarib, menejerning 50 foizgacha ish vaqtini tejaydi.
|
5.
|
Bosh loyihalashtiruvchi
|
Генералный проектировщик
|
Designs the project
|
- bu loyihaning smeta hujjatlarini ishlab chiquvchi tashkilot bo’lib, xalqaro tajribalarda bular arxitektor va injenerlar ham bo’lishi mumkin.
|
6.
|
Loyiha injeneri
|
Инженер проекта
|
Project Engineer
|
- injiniring faoliyati bilan shug’ullanish uchun ruxsatnoma olgan va loyihaning bajarilishi, ishga tushishi bilan bog’liq bo’lgan barcha xizmatlarni amalga oshiruvchi shaxs hisoblanadi.
|
7.
|
Loyiha menejeri
|
Менеджер проекта
|
Project manager
|
- loyiha boshqaruvchisi, ya’ni loyiha ishtirokchilarining faoliyatini bevosita boshqaruvchisi, ular tuzilgan shartnoma bo’yicha loyihaning bajarilishi va ishga tushirilishi bo’yicha nazorat olib boradilar.
|
8.
|
Litsenziya
|
Лицензия
|
License
|
– 1) korxona, tashkilotlar va jismoniy shaxslarga patent bilan himoyalangan ixtirolar, texnologiyalar, texnik va tijorat ma’lumotlaridan foydalanishni taqdim etish; 2) davlat organlari tomonidan turli faoliyatlarni aniq bir cheklov doirasida amalga oshirishga beriladigan ruxsat bo’lib, shunday faoliyatlar nazarda tutiladiki, ular nazorat ostida bo’lishi yoki ruxsat berilganligiga to’lovlar to’lanishi lozim.
|
9.
|
Inflyatsiya
|
Инфляция
|
Inflation
|
– pul muomalasi qonunlarining buzilishi natijasida milliy valyutaning qadrsizlanishi, narxlarning o’sishi.
|
10.
|
Inflyatsiya darajasi
|
Уровень инфляции
|
The inflation rate
|
– ma’lum vaqt ichida (oy, yil) baholar darajasining foizdagi o’zgarishi.
|
11.
|
Texnik-iqtisodiy asos
|
Технико-экономичесая основа
|
Technical and economic basis
|
- bu loyihaning samaradorligi va maqsadga muvofiqligini ko’rishga imkon beruvchi boshlang’ich ma’lumotlar, shuningdek asosiy texnik va tashkiliy qarorlar, hisob-smeta, baholash va boshqa ko’rsatkichlarni o’zida mujassamlashtiruvchi hisob-analitik hujjatlar to’plamidir.
|
12.
|
Biznes-reja
|
Бизнес-план
|
Business - plan
|
– investitsiya loyihasiga oid xujjat hisoblanib, loyihaning imkoniyatlarini, xarajat va daromadlarini asoslash va baholashga, loyihaning moliyalashtirish manbalari va real pul oqimini hisob-kitob kilishga xamda loyihaning zararsizligini, o’zini-o’zi qoplashini va boshqa ko’rsatkichlarni aniqlashga imkon beradi.
|
13.
|
«Zararsizlik nuqtasi»
|
Точка безубыточности
|
Harmless product point
|
– mahsulotni sotishdan tushgan tushumning sotilgan mahsulot tannarhiga teng bo’lgandagi grafik nuqtani anglatadi. Bunda eng asosiy maqsad harajatlarni qoplash uchun zarur bo’lgan ishlab chiqarish hajmini aniqlashdan iborat.
|
12-mavzu. Loyihani yakunlash
№
|
O’zbekcha
|
Русча
|
Inglizcha
|
Mazmuni
|
1.
|
Investitsiyalar
|
Инвестиции
|
Investments
|
Investitsiyalar – foyda olish maqsadida iqtisodiy va boshqa faoliyat ob’yektlariga yo’naltiriladigan moddiy va nomoddiy qiymatlar va ularga doir huquqlar.
|
2.
|
Kapital investitsiyalar
|
Капитальные инвестиции
|
Capital investments
|
- asosiy fondlarni vujudga keltirish va takror ishlab chiqarishga, shu jumladan yangi qurilishga, modernizatsiyalashga, rekonstruktsiya qilishga, texnik jihatdan qayta jihozlashga, shuningdek moddiy ishlab chiqarishning boshqa shakllarini rivojlantirishga kiritiladigan investitsiyalar.
|
3.
|
Innovatsion investitsiyalar
|
Инновационные инвестиции
|
Innovative investment
|
- yangi yoki takomillashtirilgan tovarlarni (ishlarni, xizmatlarni), ishlab chiqarish jarayonini, tadbirkorlik faoliyatini yuritishda yangi marketing uslubini yoki tashkiliy uslubni ishlab chiqish va o’zlashtirishga kiritiladigan investitsiyalar
|
4.
|
Ijtimoiy investitsiyalar
|
Социальные инвестиции
|
Social investments
|
– inson salohiyatini, ko’nikmalarini va ishlab chiqarish tajribasini oshirishga, shuningdek nomoddiy ne’matlarning boshqa shakllarini rivojlantirishga kiritiladigan investitsiyalar.
|
5.
|
Nomoddiy aktivlar –
|
Нематериальные инвестиции
|
Intangible assets
|
– bu moddiy ko’rinishga ega bo’lmagan, lekin “nomoddiy qiymat” ga ega bo’lgan va shu sababli, firmaga qo’shimcha daromad keltiruvchi aktivlardir. Ularga tovar markalari va belgilari, ishlab chiqarish sirlari, nashr etish huquqlari, patentlar va firmaning yaxshi reputatsiyasi (nomi, imidji) kabilar kiradi.
|
6.
|
Litsenziya
|
Лицензия
|
License
|
– 1) korxona, tashkilotlar va jismoniy shaxslarga patent bilan himoyalangan ixtirolar, texnologiyalar, texnik va tijorat ma’lumotlaridan foydalanishni taqdim etish; 2) davlat organlari tomonidan turli faoliyatlarni aniq bir cheklov doirasida amalga oshirishga beriladigan ruxsat bo’lib, shunday faoliyatlar nazarda tutiladiki, ular nazorat ostida bo’lishi yoki ruxsat berilganligiga to’lovlar to’lanishi lozim.
|
7.
|
Patent
|
Патент
|
Patent
|
– 1) ixtirochiga beriladigan avtorlik huquqini hamda ixtiro uning o’ziga tegishliligini tasdiqlovchi xujjat, guvohnoma; 2) qandaydir ish (kasb) yoki amaliy faoliyat bilan belgilangan sharoitlarda va belgilangan to’lovlarni (patent uchun to’lovlarni) to’laganda shug’ullanishga ruxsat beruvchi xujjat.
|
8.
|
Moliyaviy instrumentlar
|
Финансовые инструменти
|
Financial instruments
|
– to’lov, jamg’arma va almashinuv vazifasini bajaruvchi alohida moliyaviy tovar. Ularga naqd pul, valyuta, qimmatli qog’oz, hisob-kitob hujjatlari, nodir metallar, plastik kartalar, depozitlar, sug’urta va kredit xizmatlari va boshqa shu kabilar.
|
9.
|
Diskontlash
|
Дисконтиро вание
|
Discounting
|
– kelgusidagi turli davrdagi pul oqimlarining joriy qiymatini aniqlash.
|
10.
|
Investitsion loyiha dasturi
|
Программа инвестиционного проекта
|
Investment project program
|
- O’zbekiston Respublikasida qabul qilingan qonunchilik andozalariga muvofiq ishlab chiqilgan zaruriy hujjatlarni hisobga olgan holda kapital qo’yilmalar hajmi va amalga oshirish muddatini maqsadga muvofiqligini asoslovchi va shuningdek investitsiyalarni (biznes reja) amalga oshirish bo’yicha amaliy faoliyatning dasturidir.
|
11.
|
Texnik-iqtisodiy asos
|
Технико-экономичесая основа
|
Technical and economic basis
|
- bu loyihaning samaradorligi va maqsadga muvofiqligini ko’rishga imkon beruvchi boshlang’ich ma’lumotlar, shuningdek asosiy texnik va tashkiliy qarorlar, hisob-smeta, baholash va boshqa ko’rsatkichlarni o’zida mujassamlashtiruvchi hisob-analitik hujjatlar to’plamidir.
|
12.
|
Investitsiya loyihasi
|
Инвестиционный проект
|
The investment project
|
– 2 xil ma’noda ishlatiladi: biznes, faoliyat, biron-bir maqsadlarga erishishni ta’minlaydigan tadbirlar rejasi; kelajakda ma’lum bir faoliyatni amalgam oshirish uchun zarur bo’ladigan tashkiliy-huquqiy va moliyaviy hujjatlar tizimi.
|
IX. TARQATMA MATEIRALLAR
1-mavzu. Loyihani boshqarish asoslari va konsepsiyasi.
Loyiha
|
Loyiha muhitiga ta’sir qilish sohalari
|
Siyosat
|
Iqtisod
|
Jamiyat
|
Qonun va xuquq
|
Madaniyat
|
Tabiat
|
Ekologiya
|
Infratuzilma
|
Fan va texnika
|
Ijtimoiy
Iqtisodiy
Tashkiliy
Innovatsion
Investitsion
|
3
3
2
1
1
|
3
3
3
2
3
|
3
2
2
1
2
|
3
3
3
2
3
|
3
2
3
3
1
|
1
0
2
1
3
|
2
1
1
1
3
|
2
1
1
1
3
|
1
1
2
3
2
|
Ta’sir qilish baholari: 0 – ta’sir qilmaydi; 1 – kuchsiz ta’sir qiladi; 2 – o’rtacha ta’sir qiladi; 3 – kuchli ta’sir qiladi.
Savol-javob uchun savollar ro’yxati
Investitsiya loyihalarini boshqarishning mohiyati va o’ziga xos xususiyatlarini aytib bering.
Loyihalarni boshqarishda axborotlar hamda ular manbalarini aniqlash va shakllantirishning ahamiyatini ayting.
Investitsiya loyihalarini boshqarishning xorij tajribalarini bilasizmi.
Loyihalar tasnifini keltiring.
Loyihaning ishtirokchilari tarkibini aytib bering.
Loyihani boshqarish, investitsiyalarni boshqarish va funktsional menejmentning o’zaro bog’liqligi nimada?
2-mavzu. Loyiha bo’yicha investitsiya strategiyasini ishlab chiqish.
Bozor hissasi asosida tuzilgan loyihaninguch strategiyasi
Sektor osti o’zlashtiriladi
|
Iste’molchilar fikri bo’yicha mahsulot turlari
|
Raqobatchilarga qaraganda kam chiqimlilik
|
Defferentsiyatsiya strategiyasi
|
Chiqim bo’yicha
strategiya
|
Chegaralangan bozor segmentlari o’zlashtiriladi
| |
Do'stlaringiz bilan baham: |
