Toshkent moliya instituti a. A. Omonov, T. M. Qoraliyev pul va banklar

Q - tovar massasi (yoki tovar aylanmasining moddiy hajmi);

V - jismoniy va yuridik shaxslaming pul ko^nishida saqlashi mumkin bolgan daromadlar.

I.Fisher va A.Piguning tengliklari o‘rtasidagi farq, Fisherda pul birligining aylanish tezligi V foydalaniladi, ikkinchi koeffitsiyent K, Vga teskari ko'rsatkich bolib, agar Piguning tengligidagi К almashtirilsa Fisheming formulas! kelib chiqadi.

XX asming 50 yillar o'rtalaridan boshlab, miqdoriy pul nazariyasining Kembrij talimotiga asoslangan neoklassik yorialishi vujudga keldi. Ushbu yorialishning asosiy namoyandasi D.Patinkin hisoblanib, u o‘zining asarlarida pul massasi va baho o"rtasida to'g'ridan to'g⁴!! proporsionallik mavjudligini yoqlab chiqdi. D.Patinkin “kassa zaxirasi”ga yuqori likvidli manba sifatida qaraydi, uning hisobidan qimmatli qog‘ozlarga investitsiya qilish va keyinchalik ushbu mablag7ami real kapitalga yo‘naltirish zarurligini takidlaydi.

D.Patinkin miqdoriy pul nazariyasida daromadni uchta yorialishga, ya’ni iste’mol, investitsiya va “kassa zaxirasi” sifatida joylashtirish zarurligini uqtiradi.

Xulosa qilib aytganda, pul nazariyasi va uning iqtisodiy kategoriya sifatidagi holatini o‘rganish va tahlil qilish asosida bu xususda iqtisodchi olimlar, mutaxassislar va tadqiqotchilaming fikrlari turlicha bolsada, barchasining

asosida uning ayirboshlash vositasi ekanligi va pulning mavjudligi asosida mehnat taqsimoti yotishi e’tirof etiladi.

Bobga oid savollar

1. 
   Pulning nazariyalari xususida iqtisodiy nazariyachilaming qarashlari o‘rasidagi farqlar nimalarda namoyon boladi?
   
2. 
   Pulning qanday nazariyalari mavjud?
   
3. 
   Metall pul nazariyasining mohiyati va uning tarafdorlari.
   
4. 
   Metall pul nazariyasi qanday davrlarga keladi?
   
5. 
   Metall pul nazariyasining asosiy kamchiliklari nimalardan iborat?
   
6. 
   Nominal pul nazariyasining mohiyati va uning tarafdorlari kimlar?
   
7. 
   Nominal pul nazariyasining asosiy yutuq va kamchiliklari nimalarda ko‘rinadi?
   
8. 
   Miqdoriy pul nazariyasining mohiyati va uning tarafdorlari kimlar?
   
9. 
   Miqdoriy pul nazariyasi afzalliklari va kamchiliklari nimalardan iborat?
   
10. 
    Miqdoriy pul nazariyasi talimotining asosiy у о‘nalishlarini ayting?
    

Bobga oid testlar

1. Pulning nazariyasi iqtisodiy kategoriya sifatida nechta guruhga ajratib o'rganiladi?

1. 
   2 ta guruhga.
   
2. 
   3 ta guruhga.
   

4. 
   4 ta guruhga.
   
5. 
   6 ta guruhga.
   

2. 
   Pulning metallik nazariyasi qanday davrlarda vujudga kelgan?
   

1. 
   XV - XVI asrlarda.
   
2. 
   XIV - XV asrlarda.
   

4. 
   XVI - XVII asrlarda.
   
5. 
   XVII - XVIII asrlarda.
   

2. 
   Pulning metallik nazariyasi qanday tuzumda vujudga kelgan?
   

1. 
   Quldorchilik tuzumida.
   
2. 
   Natural - feodal tuzumida.
   

4. 
   Kapitalistik tuzumida.
   
5. 
   Sotsialistik tuzumda.
   

2. 
   Pulning nominal nazariyasi qanday davrlarda uujudga kelgan?
   

1. 
   XVI - XVII asrlarda.
   
2. 
   XIV - XV asrlarda.
   

4. 
   XV - XVI asrlarda.
   
5. 
   XVII - XVIII asrlarda.
   

2. 
   Pulning nominal nazariyasi davrini shakllanishiga qanday omillar ta’sir qilgan?
   

1. 
   Muomalaga qog‘oz pullar kiritilganda.
   
2. 
   Muomalaga kumush va oltin tangalar kiritilganda.
   

4. 
   Muomalaga haqiqiy bolmagan metall pullar kiritilganda.
   
5. 
   Muomalaga banknotalar va monetalar kiritilganda.
   

2. 
   Nominal pul nazariyasi tarafdorlarining kamchiligi nimada?
   

1. 
   Oltinni haqiqiy qiymat sifatida e’tirof etishida.
   
2. 
   Pulning qiymatini davlat belgilashini e’tirof etishida.
   

4. 
   Kumushni tolov vositasi sifatida e’tirof etmaydi.
   
5. 
   Qog‘oz pullar qiymati talab va taklif asosida belgilashini e’tirof etishida.
   

2. 
   Bozor iqtisodiyoti sharoitida pulning sotib olish qobiliyati:
   

1. 
   Talab va taklif asosida belgilanadi.
   
2. 
   Tovar va mahsulotlar hajmi asosida belgilanadi.
   

4. 
   Davlatning tegishli qarorlari asosida belgialandi.
   
5. 
   Markaziy bankning qarori asosida belgilanadi.
   

2. 
   Pulning miqdoriy nazariyasi haqidagi ta’limot qachon va kim tomonidan ilgari surilgan?
   

1. 
   XV - XVI asrlarda, Dj.Mil tomonidan.
   
2. 
   XVI - XVII asrlarda, D.Yum tomonidan.
   

4. 
   XVII - XVIII asrlarda, J.Boden tomonidan.
   
5. 
   XVIII - XIX asrlarda, Sh.Monteske tomonidan.
   

2. 
   Miqdoriy pul nazariyasining ^tetranzaksion uarianti” ta’limoti asoschilari kimlar?
   

1. 
   M. Fridman, K.Brunner va A.Melttserlar.
   
2. 
   A.Marshall va L.Valras.
   

4. 
   A.Smit, G.Kassel va B.Xansen.
   
5. 
   J.Boden, D.Yum va Dj.Mil.
   

2. 
   Miqdoriy pul nazariyasida “kassa qoldigi” haqidagi ta’limotni ilgari surgan nazariyachi kim?
   

1. 
   A.Pigu.
   
2. 
   D.Yum.
   

4. 
   Dj.Mil.
   
5. 
   J.Boden.
   

Ill BOB. PUL AYLANMASI VA UNING TARKIBI




3.1. Pul aylan:

asining mohiyati

Naqd pulsiz va naqd pul otkazish yoh bilan amalga oshiriladigan tolovlaming yiglndisi pul aylanmasini tashkil qiladi. Pul aylanmasi tarkibi naqd pul va naqd pulsiz shaklida amalga oshiriladigan aylanmalami o‘z ichiga oladi.