Toshkent moliya instituti a. A. Omonov, T. M. Qoraliyev pul va banklar

Birinchi Jahon urushi va undan keyingi davr
(1914-1926 y.)

Klassik oltin standarti pul tizimi mukammal bolib, hozirgi kungacha insonlar undan samaraliroq va qulayroq pul tizimini o^lab topa olishmagan. O‘z navbatida “Agar oltin standarti mukammal amal qilgan bolsa, nima uchun muomaladan yo‘qoldi degan savol tuglladi.” Buning asosiy sababi, davlatning pul tizimiga aralashuvining ortishi va banklaming o‘z majburiyatlarini toliq bajarmasligi oqibatida pul tizimining izdan chiqishidir. Birinchi jahon urushi natijasida urushda ishtirok etgan barcha davlatlarda xarajatlaming oshishi natijasida pul taklifini haddan ziyod ko‘paytirishga majbur boldilar. O‘zaro urushda ishtirok etayotgan mamlakatlarda inflyatsiya darajasi shu darajada yuqori ediki, ular xarajatlami qoplash maqsadida emissiya qilingan qog'oz pullar oltin va boshqa qimmatbaho metallar bilan ta’minlanmagan edi. Shu tariqa ushbu davlatlar oltin standartidan voz kechdilar va o‘zlarini bankrot deb elon qildilar.

Urushda ishtirok etgan davlatlar ichidan faqatgina AQShda dollaming taklifi belgilangan me’yoridan orttirilmadi. O‘z vaqtida boshqa davlatlarda devalvatsiyaning ortishi, o‘zaro turli valyutaviy to'siqlaming yuzaga kelishi, bojxona tariflari va kvotalarining joriy qilinishi natijasida xalqaro savdo va investitsiya faoliyati izdan chiqdi, bu esa mamlakat pul tizimiga jiddiy salbiy ta’sir koYsatdi. Inflyatsiya oqibatida Angliya funti, Fransiya franki, Germaniya markasi oltinga nisbatan qadrsizlandi. Bu hoi keyinchalik dollarning ham oltinga nisbatan kursini tushishiga olib keldi. Ushbu vaziyatda dunyo pul tizimi inqirozga uchragan va dunyoning yetakchi ekspertlari va siyosatchilari iqtisodiy barqarorlikni ta’minlovchi oltin standartiga qaytish ustida bosh qotirayotgan edi.