Toshkent moliya instituti a. A. Omonov, T. M. Qoraliev pul va banklar

V BOB. PUL TIZIMI: 
MAZMUNI, TURLARI VA ELEMENTLARI  
 
5.1. Pul tizimining mohiyati va turlari 
 
XVI asrning oxiri va XVII asrning boshlarida tovar – pul muno-
sabatlarining  rivojlanishi,  xalqaro  va  mahalliy  valyuta  bozorlarining 
vujudga  kelishi,  shuningdek,  davlatchilik  asoslarining  mustahkam-
lanishi  davlat  tomonidan  pul  muomalasini  tartibga  solish  zaruriyatini 
keltirib chiqardi. 
Davlat  tomonidan  pul  muomalasini  amalga  oshirish  tartibini 
belgilashda  mamlakat  tarixi,  siyosiy  holati,  milliy  an’analari  hamda 
uning iqtisodiy salohiyati muhim ahamiyat kasb etadi.  
Pul tizimi – bu mamlakatda pul muomalasini amalga oshirishning 
shakli  bo‘lib,  uning  asosini  milliy  valyuta  tashkil  etadi  va  milliy 
valyuta orqali tartibga solinadi.  
Kishilik  jamiyatining  vujudga  kelishi,  rivojlanishi  va  takomil-
lashuvi  barobarida  tovar  –  pul  munosabatlari  ham  shunga  monand 
holda  rivojlanib  va  takomillashib  kelmoqda.  Shuningdek,  pul  tizimi 
ham mavjud ijtimoiy – iqtisodiy jarayonlar davomida ikki turdan iborat 
bo‘ldi. Xususan: 
–  metall  pullar  tizimi,  bunda  tovar  pul  (qimmatbaho  metall) 
muomala vositasini bajaradi, metall pullar to‘lov vositasini bajarganda 
ularda pulning barcha funksiyalari namoyon bo‘ladi; 
–  qog‘oz  –  kredit  pullar  tizimi,  oltin  va  kumush  tanga  pullar 
evolyutsion  tarzda  qog‘oz  –  kredit  pullari  tomonidan  muomaladan 
siqib chiqariladi.