Toshkent moliya instituti a. A. Omonov, T. M. Qoraliev pul va banklar

Qog‘oz  –  kredit  pullar  tizimi.  Qog‘oz  –  kredit  pullar  tizimining 
evolyutsion  rivojlanishi,  iqtisodiyotning  globallashuvi  va  xalqaro 
mehnat  taqsimotining  chuqurlashuvi  sharoitida  pul  oborotini  vaqtdan 
va  moliyaviy  jihatdan  yanada  tejamliroq  bo‘lishini,  shuningdek,  uni 
samaraliroq  ishlashini  ta’minlamoqda.  Agar  dastlabki  qog‘oz  pullar 
taxminan  X  asrning  oxiri  XI  asrning  boshlarida  muomalaga  chiqarila 
boshlangan  bo‘lsa,  1930  yillarning  oxiriga  kelib  ular  qatorida  kredit 
pullari  to‘lov  hisob  –  kitob  va  pul  aylanmalarini  amalga  oshirishda 

---

108 
ishtirok  eta  boshladi.  Bu  o‘z  navbatida  iqtisodiyotda  pul  –  kredit 
siyosatini  amalga  oshirish  va  pul  muomalasini  tashkil  etishga  ijobiy 
ta’sir ko‘rsata boshladi.  
Iqtisodiyotning rivojlangan hozirgi davrida pulning asosiy turlari 
banklarning  kredit  biletlari  (banknotlar),  tangalar,  pul  cheklari, 
elektron–plastik kartochkalar, hisob raqamlarda yozuvda aks ettirilgan 
pullar hisoblanadi.  
Muomalaga  pullarni  emissiya  qilish  Markaziy  bankka  yuklatil-
gan.  Markaziy  bank  «banklarning  banki»  sifatida  kredit  resurslarini 
shakllantirish  va  ushbu  resurslarni  naqd  va  naqd  pulsiz  ko‘rinishida 
muomalaga chiqarishi mumkin. Markaziy bank tomonidan muomalaga 
chiqarilgan naqd pullar uning majburiyati bo‘lib, tijorat banklari ushbu 
pullarni muomalada aylanishini ta’minlaydi. Tijorat banklari qog‘oz – 
kredit 
pullarni 
Markaziy 
bankdagi 
vakillik 
hisobvarag‘idagi 
mablag‘lari doirasida ishlatishi mumkin.