Toshkent moliya instituti a. A. Omonov, T. M. Qoraliev pul va banklar

1-bosqichning  asosiy  yo‘nalishi  vaziyatni  stabillashtirish  va 
jamoatchilik  ishonchini  tiklashdan  iborat.  Bunda  bank  likvidliligini 
ta’minlashga bo‘lgan ehtiyojni qondirishda tezkor ravishda likvidlilikni 
ta’minlashga  yordam  ko‘rsatish  va  ortiqcha  likvidlilik  sterilizatsiya 
qilinishi  kerak.  Shuningdek,  inqiroz  sabablarini  aniqlash  va  ularni  hal 
etish  kerak.  1-bosqichda  amalga  oshirilishi  lozim  bo‘lgan  chora-
tadbirlar quyidagilardan iborat: 
- omonatchilar manfaatlarini himoya qilish;  
- ishonchli makroiqtisodiy siyosatni tashkil etish;  
-  kapital  chiqib  ketishini  cheklash  bo‘yicha  choralarni  belgilab 
olish; 
- faoliyatini qayta tiklash imkoniyatiga ega bo‘lmagan muassasa-
larni tugatish; 
- o‘rta muddatli restrukturizatsiya dasturini qabul qilish; 
- ishonchni tiklash uchun siyosat yuritishda shaffof bo‘lish; 
-  agarda  yuqorida  ko‘rsatilgan  choralarning  barchasi  samarasiz 
yakun  topsa,  oxirgi  chora  sifatida  administrativ  (ma’muriy)  choralarni 
qo‘llash kerak. 
2-bosqichning  asosiy  yo‘nalishi  byudjet  xarajatlarini  minimal-
lashtirish  orqali  sektorlar  davomiyligi  va  samaradorligini  tiklashdan 
iborat. Bunda institutsional va huquqiy tuzilmalar banklar ustuvorligini 
ta’minlaydigan  qonunchilik  hujjatlari,  aktivlar  transferi  va  ularni 
baholashni  tartibga  soluvchi  me’yoriy  hujjatlar  hamda  buxgalteriya 
hisobi  va  audit  qoidalarini  qabul  qilishlari  kerak.  2-bosqichda  amalga 
oshirilishi lozim bo‘lgan chora-tadbirlar quyidagilardan iborat. Banklar 
diagnostikasida:  
- bir xil mezonlarni qo‘llash;  

---

316 
-  o‘rta  muddatli  maqsadlarni  ko‘zlash  (foyda  olish  imkoni 
bo‘lgan);  
- maxsus auditorlar rolini ko‘chaytirish kerak. 
Barqaror  va  yetarli  darajada  kapitallashuv  darajasiga  ega 
bo‘lmagan banklar: 
-  vaqtinchalik  restrukturizatsiya  rejasini  ishlab  chiqish,  xususiy 
kapitalni jalb qilish; 
- intensiv hisobot va monitoring yuritishni nazorat qilish kerak. 
Nobarqaror va to‘lov layoqatliligiga ega bo‘lmagan banklar: 
- tugatilishi yuzasidan qisqa muddatda bir qarorga kelish; 
-  tugatilishi  yuzasidan  rozilik  beruvchi  yuqori  tashkilotga 
murojaat qilish; 
- depozitlar ishonchli bankka o‘tkazib berilishi kerak.  
Shuningdek,  banklar  kapitallashuvida  davlat  mablag‘laridan 
foydalanishni amalga oshirish kerak. 
3-bosqichning  asosiy  yo‘nalishi  harakatsiz  (taqdim  etilmagan) 
kreditlarga ruxsat berishdan iborat.  
Inqirozdan  keyingi  davrda  amalga  oshirilishi  lozim  bo‘lgan 
chora-tadbirlar quyidagilardan iborat: 
- yoppasiga kafolatlar berishdan voz kechish; 
- administrativ (ma’muriy) choralardan voz kechish; 
- davlat (hukumat) mulkidan chiqish; 
-  inqirozning  ikkinchi  to‘lqinidan  himoyalanish  maqsadida 
korporativ restrukturizatsiyalashni davom ettirish lozim.  
Yuqorida  ta’kidlab  o‘tilganlar  bilan  bir  qatorda,  banklar  uchun 
yuqori  qarzdorlik  va  ular  vakolatlarining  ortishi  ayrim  siyosiy 
kelishmovchiliklarni keltirib chiqarishi mumkin. 
Qarz  barqarorligi  inflyatsiya,  YaIM  o‘sish  darajasi  va  byudjet 
defitsitiga bog‘liqdir. Uni quyidagi formula orqali keltirib o‘tamiz.